Zarhpini 33 nak (Kum C)
November 16, 2025
Mal 3:19-20a; 2Thes 3:7-12; Luke 21:5-19
Thil serthiam minthang Thomas Alva Edison nih hitin a rak chim tawn: “Mifim cu 1% thazaang peknak le 99% thlihrannak a si.” Kan dihlak in kan theih bantukin atu ah meiinn sawhsawh tiah kan timi a tlingter hlan ah hneksaknak 18,000 hrawng a tuah.
Amah cu rianṭuannak le inkhawhnak sangbik thawngin mi lianngan ah a cang. Kan holh in cun teirialnak le teimaknak ruangah a si kan ti ko lai. Kan lak i cheukhat caah cun, tuchan ah, Thomas A. Edison biafang kha a rannak in thil kan duh tukmi in kan thlen tawn. Cucaah, 99% hrum-ainak le 1% thawchuahnak si loin, 1% hrum-ainak le 99% thawchuahnak tiin thlen kan duh deuh tawn.
Sihmanhsehlaw Jesuh nih nihin thawngṭha ah hitin a kan forh: “Nan lungsaunak thawngin nan nunnak kha nan hmuh lai,” (v. 19). Mah bia nih a biapimi thil pahnih a langhter: pakhatnak ah, inkhawhnak ngeih a herhnak timi le pahnihnak ah, thlarau khamhnak timi a si. A pahnihnak a simi thlarau khamhnak hmuh khawhnak ding caah a pakhatnak cu inkhawh a herh hrimhrim.
Khamhnak hmuh awkah zeicahdah inkhawhnak ngeih cu a herh hrimhrim? Inkhawhnak timi cu Khrihfa hna caah cun a cawlcang lomi siloin a cawlcangmi ziaza a si. Inkhawhnak cu sualnak le zeirellonak ah tukforhnak dohnak ah a zungzal in thlacamnak nunnak in dirhmi a si, cu hna cu: Rosary le Cathiang cungah ruahnak, Zarhpi ni biaknak le Liturgy of the hour (biacaan suimilam) le Tipil innak ah pekmi velngeihnak hna relnak le Confirmation ah Thiang Thlarau laksawng nih a fehtermi hna an si.
Nihin relmi bible nih inkhawhnak a biapitnak a kan cawnpiaknak thawngin mah biahalnak kha a leh. A voikhatnak relmi ah dinnak ah inkhawhnak ngeih a herhnak kong kan theih. Zeicatiah ṭhatlonak a tuahmi hna cu vawlei cungin an hloh dih hna lai caah a si. Sihmanhsehlaw Cungnung Bik a cohlangmi hna cu Bawipa nih a cawi hna lai, a thianter hna lai i an cungah harnak a tlung bal lonak hmunhim ah a kalpi hna lai i hi hmunhim cu Bawipa nih zungzal in a ukmi vanram a si lai.
A voihnihnak relmi bible ah mithiang hna kan i zohchunh hna tikah inkhawhnak ngeih a herhnak kong kan theih. St. Paul nih mithiang hna, i zohchunh a thiam lomi hna caah a chimmi bia fakpi kha kan theih. Rianṭuan nan duh lo ahcun nan ei awk a si lo tiah a ti hna (v. 10). Zeicahdah cheukhat cu rianṭuan an duh lo. Zumtu cheukhat nih Jesuh cu a Pennak dirh awkah zeitik caan paoh ah a raṭhan lai tiah an zumh. Cu caah, zeicah rianṭuan a hau an ti? Mah cu a palh, zeicahtiah Mithiang Paul chimning ahcun, rian ngei loin nun in, an caan kha bia hmete, thawngpang, theihmi, thangchiatnak le hi thil vialte nih lungrual lonak le ṭhencheunak a chuahter caah a si. Cucaah khrihfa paohpaoh cu, a si khawh tikah, amah le amah aa cawm a hau i midang hmuhmi tangka le rumnak in a nung awk a si lo.
Mithiang Paul nih Korin Khrihfa hna sin a cakuat pakhatnak (1Kor. 1:2) ah mithiang hna sining pathum a kan pek. Pakhatnak ah, kanmah bantuk minung an si. Pathian muisam le hmanthlak keng in sermi an si. Taksa le thlarau an ngei. Thi le sa in sermi an si. Minung dang vialte nih an herhmi thil an herh ve. Pahnihnak ah, nangmah le keimah bantukin tukforhnak an tong ve. Thil ṭhalo tuah awkah tukforhnak an tong kho i Pathian sin an i pumpeknak kha zeirel loin an um kho. Pathumnak ah, mithiang hna nih zeitik caan paoh ah Pathian kha an i tlaih. Cu nih cun kanmah he aa dangter hna. Mithiang hna nih cun anmah ṭhawnnak si loin Pathian ṭhawnnak kha an i ken. Kanmah kongah cun, a caan ah, Pathian si loin kanmah le kanmah kan i tlaih.
Thawngṭha relmi ah a nungmi kan zumhnak ah inkhawhnak ngeih a herhnak kong kan theih. A.D. 30 hrawng ah Jerusalem rawhnak kong he pehtlaiin Jesuh chimmi kan theih. Jesuh nih 70 A.D. ah a cang hngami Jerusalem tluknak le biakinn rawhnak kong a chim lio ah, aa pummi hna nih hi thil cangmi hi vawleicung ah Pathian Pennak a ratnak he an pehtlaihter, zeicahtiah Biakinn cu Pathian umnak he aa pehtlai. Cucaah hi thil hi hrawh a si ahcun vawlei donghnak a si tinak a si. Kum sawmli hnu, 70 A.D. hrawng ah a nung rihmi hna nih Jesuh chimchungbia a tlinnak kha an hmuh.
Asinain Pathian nih Bawipa sining in a uk lainak, a ra laimi caan donghnak caan sunglawi kha caan saupi kan hngak lioah kanmah le kanmah kan i remh a hau. Kannih zong zungzal sunparnak ah kan phak khawhnak hnga, Jesuh nih a tuah bantukin kan vailamtahnak kha kan i putnak thawngin a nungmi kan zumhnak ah lungdong loin kan i zuam a hau. Mithiang Paul nih a chim bantukin, atu lio caan ah a cang kho lomi thil hna kha hngak in rian ngei loin kan um awk a si lo. Thiang Thlarau rianṭuannak ah theipar kan tlai a hau, cun Biaceihnak Ni le pumsa thawhṭhannak a pehzulh dingmi Khrih i a donghnak ratṭhannak kan hngah lio ah kan nunnak he kan kal a hau,
Asinain kan zumhnak caah a herh ahcun harnak in le kan thisen chuah awkah timhcia kan si maw? Khrihfa biaknak cu martar siawk biaknak a si. Jesuh nih kan caah lungtho tein a thisen a thlet i martar si dingin a kan auh. Martyr timi biafang cu Greek holh in ‘tehte’ tinak a si. Biathlam Cauk nih Jesuh cu zumhawktlak tehte a si…amah nih a thisen in kan sualnak chungin a kan luatter (Bia. 1:5) tiah a ti. Kumzabu pahnihnak i upadi lei mifim Tertullian nih Khrihfa pawl thih awkah an chuah lioah hla an sakmi a hmuh tikah a lung aa thleng i hitin a ti: “Martar hna i an thisen cu thlaici a si.” An thisen cu Khrihfa thar thlaici, Khrihfabu thlaici a si. Zeicah cutin a si? Martyr pawl nih thawngṭha i lawmhnak, biatak le zalonnak cu an nunnak, an tehte khannak le an thisen in an hmuh.
Kan chung i cheukhat nih cun vailamtahnak rittuk phur ding kan ngei lo. Kan nunnak cu aṭha ngai, Bawipa thluachuahnak in a khat. Asinain a ritmi vailamtahnak a ngeimi unau cheukhat kan ngei. Nikhat hnu nikhat, Khrih ah an zumhnak a nungmi ah an i hngatchan, Catholic an si caah Fr. Roel Gallardo, SDB cu Abu Sayyaf, Muslim phu nih an tlaih i a cungah a cangmi bantukin thaizing ah meithal in kah an si lai ti an hngal lo. A ngaingai ti ahcun, vailamtahnak cu mi tampi caah cun a rittuk. Cun Jesuh Khrih ah an zumhnak le an khamhnak cu a hlawtmi hna lakah relchih an si nakhnga lo, a dongh tiangin an inkhawh nakhnga thla kan campiak hna awk a si. Atu le atu ah Pathian nih a kan ruahchanmi Pennak cheukhat, daihnak le dinnak Pennak ser awkah kan si khawh chungin kan i zuam ahcun, Jesuh nih a tuh cangmi dawtnak thlaici kha nifatin ti kan toih ahcun; Amah nih a ceuh cangmi zumhnak ceunak kha midang sinah kan pek hna ahcun; Jesuh nih changvut ah a chiah cangmi thilnu bantukin kan um ahcun, Thawngtha sining hna he vawlei kha a cawh khawh nakhnga; cun vawlei kha a rawkralnak vialte in khamh awkah a kan auhmi chiti bantukin vawlei kha kan ṭuan ahcun Khrihfa nunnak kha ṭha tein le tlamtling tein nun khawh kan i zuam ahcun, kannih zong timhciate kan sive lai. Hi vialte nih hin zeihmanh tuah loin donghnak caan lawng hngak in kan ṭhu kho lo tinak a si. Pathian Pennak kha khulrang tein a rat khawh nakhnga kan rian a tam zungzal a herh tinak a si.
Dawtmi ulenau hna, hi vialte hi a tawinak in kan chim ahcun, mithiang hna i zohchunh awk le dinnak thawngin caan dongh tiang kan zumhnak cu a nungmi ah kan i zuam a hau. Kan dihlak in a dongh tiang kan inkhawh nakhnga le kan nunnak kan hmuh khawh nakhnga pakhat le pakhat caah thlacampiak hna u sih.