PAWNGKAM THURHHNAWMHNAK LE KHUA CAAN AA THLENNAK

DAAL (1) NAK

Pawngkam thurhhnawmhnak muisam cheukhat cu nifate minung kan nunnak ah kan tonmi a si. Pawngkam thlitu a hnawmh ca ah a bik in misifak hna ca ah ngandamnak lei hliamnak phunphun kha kaupi in kan hmuh khawh i, cu ruangah minung nuai tampi kum note in an thihmi kha kan hmuh hna.Tahchunhnak ka chim ahcun rawlchuannak ah siseh, ihnak khaan a lum peknak seh hna ruangah siseh, hmanmi datsi hna in a chuakmi meikhu hna kha tampi doh sualnak ruangah ngandamnak a derthawm ter.

Mikip nih kan ton i dan (fahnak) kan intuarmi pawngkam thurhnawmhnak chim ahcun tlunkalnak ah hmanmi motor hna le sehzung in a chuakmi meikhu hna, cungthap vawlei ṭha tang a zutmi chemical thirli hna, a thur hnawmmi ti hna, non (chemical non) hna, rungrul thahnak si phunphun hna an si.

Sipuaizi mirum hna caah ṭhathnemnak a pemi ningcang fimthiamnak cheukhat kha kokek pawngkam piahtana vialte kha a fianter kho mi ningcang pakhatte sinak in an rak langhter (an chim) cio nain, ngaite ah cu hna cu harnak piahtana hna i khuaruahhar a simi pehtlaihnak kha hmuh loin, harnak pakhat lohtlau dingin fianter mi ningcang cu a caancaan ah a dang harnak (piahtana) thar a chuahtermi lawng a tamter.

Sehzung hna in an hlonh mi, hlawt mi thilri hna, hmunthur hna, hmun tampi ah kan hmuhmi sivai a siter mi thil hna, nunnak ngei mi saram paoh caah ṭihnung a siter mi thil hna kong zong betchih in ruah awk a si. Kumtin ti bantuk in sehzung hna nih an hlonh mi thilri hi ton nuai tampi kha a chuahter i cu hna lak ah tamdeuh cu thilnung paoh caah a ṭhahmem lomi an si i sivai tampi aa tel hleiah ral a tammi dat nichawn zong aa tel.

Cu hna cu sehzung, rianṭuannak zung sipuazi rianṭuannak hna, innsaknak lei rianṭuannak hna, inn hlun hna ṭhehnak hna, sizung sikhaan hna, lektrik le lektirk lei rianṭuannak hna in hlonhmi thilri hna an si. Kannih kan umnak vawlei pi cu a rauh chinchin, hmunthur pon nganpi he aa lo chinchin a si. Vawlei hmun zakip ah, hlanlio i aa dawh ngaimi khuacuanhnak hmunṭha hna cu atu ah hmunthur ponnak ah an can dih caah nutung patung pawl cu a nortuk hna.

Sehzung hna in hlonh mi thilri hna, khuapi hna le cinthlaknak lei rianṭuannak ah an hmanmi chemical thilri hna in a chuakmi sivai hna cu an tlawmpah ko nain, hmun um minung hna an takpum cheuchum hna ah a phan tawn. Atu le atu ti bantuk in minung ngandamnak kha thlop khawh a si lomi sining phak tiang in, hlankan khamhnak, timhtuahnak hna kha ṭuanvo ngeitu hna nih tuahnak an ngei bak lo tiah kan theih.

Hi harnak (piahtana) hna cu hlonhnak tuah tawn ningkeel he pehtlaihnak a ngei i, cucu hnon a ingmi minung dot hna kha tampi a khawnden hna i, hmanmi thilri hna kha rianrang tein hmunthur pon sinak ah a thlenter. Tahchunhnak pakhat ka langhter ahcun kannih kan chuah hlomi cahnah hna kha seh chungah khumh ṭhan i merter ṭhannak in hman khawhmi cahnah hmuh ṭhan khawh a si nain, fawi tein kan hlonh ko hna. Kokek vawlei ah hin biology nunnak ngei hna i aa thleng lengmang mi nun i heernak phung cu kan i zohchunh tlak a si nain mi nih an cohlang duh lo. Thingkung, ramkung hna cu ram ei saram hna ca ah an eiawk rawl a si i, cu saram hna cu sahrang hna i an rawl an si ve. Cu saram hna nih an hlonhmi thurhnawm (an ek) hna cu non an si hoi i, cu non hna cu cithar peh thingkung le thlaici thar hna kha an kheoh ter.

Sihmanhsehlaw, kannih sehzung ningcang hna ah thilthar chuahnak a dotdot a di hi, hman awk thilri hna sinak in kan hman hnu ah hlonhmi thilri hna le a hleivuang thilri hna kha hman ṭhan khawhnak an ngei lo. Kannih cu tulio mi hna le hmeilei cipeh mithar hna an pahnih in an hman khawhnak ding caah vawlei chungchuak thilri hna kha pehzulh in zohkhenh kilven khawhnak caah hmanṭhan khawhmi i heernak ningcang kha hman ding in kan ti kho rih lo. Cu lengah voikhat te lawng hmanmi vawlei chungchuak thilri hna hmannak kha a si khawh chungin rikhiah semrel in, tuaktan in hman hnuah ṭhawnnak a ngeihnak le a santlaihnak hna kha hmualngei tein hman hnuah (a ti titter i hmanṭhan khawh mi thir, plastic, tbk…) hlonhmi thilri hna kha i heermi thilri chuahternak ningcang kha hman dingin i zuamnak kha tampi kan hmu kho rih lo.

Hi kong he pehtlaih in thukpi khuaruahnak cu Vawlei cung hmun zakip khnden a fahtermi hlonhnak tuahtawn keel kha a ralchan i remh duhnak i tuahmi thil a simi ningcang phunkhat a si. Asinain hi a daal he pehtlai in tahnak pakhat tiang lawng ṭhancho in an ṭuan kha cohlan cio awk a si.  

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *