ATU LIO VANCUNG KHUAAH

PAKHATNAK
ATU LIO VANCUNG KHUAAH
A VOIKHATNAK MISSA RAITHAWINAK KAN TONMI

Cuka ah ka dir, ka hngalh ballo mi mipa pakhat protestant a simi minister (Pathian rianṭuantu pa) thilthuam sawhsawhte kha aa hruk i Milwaukee khua chung i Catholic chapel hnulei in a hung lut, cucu keimah a voikhatnak ka Missa raithawinak tehtekhan awkah khan a ra. Thil theih hngalhnak thinlung nih, cu ka ahcun a ka chuahter, mah zong hi ngan a dammi thil theih duhnak a si hnga maw, tiah ka fiang loh. Ahma sabik Khrihfami hna ca ṭialmi kha ka zoh i ka cawng ve, biaknak phung ah khan relcawk lo zohchun ding mi kha ka hmuh “Pathian biakning” “Changreu le mitsur zu” “Raithawinak” kong hna zong kha ka hmuh. Cu a hmasabik Khrihfami hna zong nih, Bible kha an ngeih ve. Cu cauk cu cauk vialte lakah ka duh bikmi a si, hi cauk cu Catholic hna nih Missa raithawinak nakin hmetter khawh hlei a si loh.
Hlan Khrihfami hna kong kha theih ka duh: asinain biaknak phung kha ka hngal loh. Cu a si caah keimah tein vungrel i vung zoh kha ka duh, a kalning cu tuah hnga ding an chiah mi cawlcanghnak bantuk kha a si ve, asinain ka lamthluan ah siasal biaknak ah i tel lo ding kha a si.
Thladem tangah ṭhutnak ka tuah, cu hmun cu chapel a hrampi an tuahmi i hnulei ṭhutdan sau pakhat ah khan a si. Ka hmai ahcun Pathian ṭha tein a biami hna kha an um, nutung patung lawngte an si hna i khukbil in Pathian cu an biak, cu hmuhnak cun ka lung hmuih ngaite i, cun thlacamnak ah biatak tein an i peṭhan hna. Cun daar a hung ring i tlangbawipa nih Innka hram in a hung langh cang caah an dir dih, hi hmun cu biakṭheng sirte ah a ummi a si.
Keimah le keimah hi ka fiang loh, cu zong ahcun ka ṭhu ṭhiamṭhiam ko. Kum tampi Calvinist evangelical in ka um, keimah kha an ka cawnpiak mi ahcun Missa raithawinak hi a hnubik hrawmnak minung nih an tuah khawh mi a si, ti a si. Missa raithawinak kong an kan cawnpiak mi ah, hi tham cu phung suaichom mi si dawh a si timi, Jesuh Khrih kha rai vun thawi ṭhan mi ah chiah a si, an kan ti. Cu a si caah thil umtuning zohtu ah ka chia rih. Ka ṭhuṭheu ko rih i, ka sirte ah ka Bible ca kha kau cia in ka chiah.

BIBLE CAAH KA CAWN CANG
Missa raithawinak an vun cawlcangh pi tikah, thil pakhat nih a vun ka suk i Bible ca zong ka sir ah a um ti loh. Ka hmaite ah a um cang. Missa raithawinak i bia an vun chimmi ah cun! tlangkhat cu Isaiah chungin a si, a dang cu Salm chungin a si, a dang a um rih mi zong Paul sin in a si. Cu sining nih cun a vun ka zual ṭhup ko. Zeizongte kha ngol tuah ti loin au kha ka duh, “Vei, Bible ca in a hung cangmi kha a sullam ka chim kho hnga maw? ka ti hna. A maktuk mi a si! Ka ti hna. Atu tiang ah thil zohtu, ka sining ah ka um ṭheu rih. Tlangbawipa nih Pathian sin peknak a tuah hlan lo tiang kha cu ningcang loin ka um ṭheu rih. “Mah hi ka pum a si… Mah hi hrai hi ka thi an chiahnak hrai a si” a vun ti.
Cun lungawṭawm in ka umnak vialte kha a lo dih. Cutin tlangbawipa nih changreu a vun thlirmi kha ka hmuh tikah, ka lung chungah a thli tein bia ruah mi kha thla ah ka cam: “Ka Bawipa le ka Pathian, ka vun ti. Nangmah hrimhrim na si ko!” ka vun ti.
Cu zawn ahcun keimah cu bawm asiloah kuang lawngmi a si, tiah na ka ti khawh. Cu bia nih ka chungah rian a vun ṭuan tik ahcun ka tha nuamhnak hi a chim in ka chim kho loh. Can tlawmte hnuah thil a cawlcangmi hi a fak chin lengmang, cu zong cu aa pum mi hna mi bu nih “Pathian Tuufa… Pathian Tuufa… Pathian Tuufa… an vun ti i tlangbawipa nih tehnak a vun tuah ah khan a si. Mah hi Pathian Tuufa a si… a vun ti i changreu a vun thlir ah khan.
Minute pakhat hlan ah “Pathian Tuufa” timi kha ka sinah voili a hung ring. Caan saupi Bible ca cu ka reel ve cang, zeidah ka si timi zong ka thei. Biathlam ca rumro kha dal kul le dalhnih chungah Tuufa timi kha voikul le voi riatnak tlawmlo ka hmuh. John nih a donghnak bik i a ṭialmi Biathlam ah keimah zong nupi ṭhit rawl danghnak puai ah ka um ve. Keimah cu Vancung i suiṭhutdan hmai zong ah ka um, cu hmun ahcun Jesuh cu Tuufa tiin a zungzal thangṭhat a si. Hi kong ahhin keimah cu timhcia in ka um kho loh, Missa raithawinak ah ka rak um bal cang nain!

A THIANGMI MEIKHU
Thaizing zong Missa raithawinak kong ah kan kirṭhan lai, cun a thaizing, a vunchangtu ni zongah. Caan kipah ka kal lai i ka mithmaika hrimhrim ah Bible ca a tlin kha ka “hmuh” lai. Cu ti a mui ngaimi chapel ahcun Biathlam cauk dah ti lo cu, hmuh khawh mi an um loh, caan dongh lai i a cangmi thil sining nih Vanmi hna le mithiang mi hna nih Pathian an biakning kha a langhter. Cauk chung ning tein chapel zongah a um ve. Puan ai aihmi tlangbawi kha ka hmuh hna, biakṭheng pakhat, aa pummi, mibu nih “a thiang, a thiang, a thiang” tiin an au lio zong kha ka hmuh fawn hna. Rimhmui an khanghmi a khuu zong kha ka hmuh fawn, Vancungmi le mithiangmi hna nih zaangfah halnak thla an cammi zong kha ka theih. Keimah zong nih Alleluia, tiin hla ka sak ve, zeicahtiah cu Patihan biaknak nih cun a ka hnuh peng. Ka Bible cauk he hnulei i an chiahmi ṭhutdan saumi cungah khan ka ṭhu peng, zei lam dah ka zawh lai, can dongh lai thil sining kong leiah maw asiloah biakṭheng lei ahdah timi hngalh kha ka harh ngaite. Hmunkhatte ah tuah dingmi bantukin an hung um chin lengmang. Hlanlio Khrihfa cannak kong le a hmasabik Bishopte hna kong le Khrihfabu i Tlangbawite hna kong, ka vun rel cun thazaang thar ka la ṭhan “mah hi hmuhnak kong” a si. Hi bantukin zing fatin ka tuah. Biathlam cauk hi Pathian biakning i tawhfung ah ruahmi a si. Thil lianngan mi ka cung i a tlungmi cu Bible thiamsang le zumtu ṭha va sining law, mah cu ko cu a lo. Bible ca chung i ka hmuhmi hna nih a ka tuaitam tuk. Biathlam cauk chung i ka hmuhmi nih ka ruahnak kha a ceuter i, hi thil hna hi ka zumhnak caah a hrampi ah ka chiah hna: Biakamnak relmi zong nih a thiangmi Pathian chungkhar sinak biakamnak kha a chuahter. Pathian thangchiatnak tiin ka ruahmi zong a um fawn. Missa raithawinak cu, atu ahcun Pathian biakamnak tiin tazeih nam a si cang. “Mah hi hrai hi ka thi chiahnak hrai a si, Biakam thar le zungzal a hmunmi biakamnak caah thletmi thi a si.
Ka tharnak kong ahhin ka lung zong in a mit phah. Kum tampi Biathlam cauk hi theih hngalh peng ka zuam, a chungah hin Vawlei donghnak biacah kha ai khumh, Vancung i Pathian biaknak kong zong kha a um, vawleicung umlio i Khrihfami nih cawlcangh pi khawh lomi thil pakhatkhat hna zong atu cu Missa raithawinak ka kainak hi zarh hnih tluk a si cang. Pathian biak lio ahhin dir ka herh timi zong kha ka hmuh, cun bia zong chim a herh in ka ruah fawn, cu bia cu “mi vialte hna” timi hi a si hnga. Atu lio Vawlei dongh lai thil a phunphun a cangmi kongah khoika ahdah na um timi kha hmuhsak kan duh! Dallinak cang riatnak kha vun kau ta hmanh. Atute ahhin nangmah cu Vancung khua ah na um.

KA KHUARI FIRNAK
Atute Vancung khua ah! Khrihfabu i Tlangbawi hna nih an ka hmuh sakmi a si,  keimah hmuhmi cu a si loh. Kum thongkhat nak tamdeuh kha hi kong hi an rak chim cang. Keimah nih ka fiang ka tlak ka timi cu Missa raithawinak le Biathlam cauk an i pehtlaihnak ka hmuh ṭhan mi hi a si, hi kong ahhin cun upat tlakmi zong ah ka ruah. Cun a voihnihnak Vatican Council nih (Second Vatican Council) nih ka khuari an fir timi zong kha ka hmuh. A tanglei bia hna hi a thiangmi Pathian biakning le phunghram hna kha zoh hmanh!
Hi Vawleicung Pathian biakning ahcun Vanlei i Pathian biakning kha kan tep chung, cucu a thiangmi khualipi Jerusalem conglawmh le upatnak kha a si i, kannih zong nih cu te lei ahcun amah biatu si awk ah kan kal lio a si. Cu ka ahcun Khrih cu Pathian orhleikam ah khan a ṭhu, biakinn i minister le ahmaan atak a simi biakṭheng zong kha an um ve. Bawipa sin ahcun Van ralkap hna he khan thangṭhatnak hla kha kan sa, Mithiangmi hna theih hngalh upatnak zong kan tuah.
Anmah he i hawikomh kha kan i ruah chih i Khrihfa kha hngah hlang ngaiin kan hngak, kan Bawipa Jesuh Khrih a rat i a langh hlan lo tiang le kan nun chungah, Khrih cu a hun lang lai i kanmah zong sunparnak he amah sinah kan lang ve lai.
Vun hngak ta. Mah khi Vancung khua a si. Sihlah, Missa raithawinak tu a si. Sihlah, Biathlam cauk a si. Hngak rih. Hi kong hi cunglei thil lawngte an si.
Keimah cu duhsahte le ralring tein kal ding ka si ti ka hmuh, zeicahtiah a hrinthar mi hna cu a rawk a fawi mi kan si caah ṭihnung tampi a um i cu thil hna cu hrial kha an herh, zeicahtiah keimah cu Catholic zumhnak ah rian rang tein a hrimthar i a lut mi ka si, hi hrintharnak hi khua fakpi ruahnak ruangah a chuakmi a si loh. Hihi cu Catholic Church Council nih ṭhatuk in cawnpiaknak ruangah a si. A caan chungah protestant Bible thiamsang mi hna nih biatak le dinfelnak he an kan cawnpiaknak hrial khawh lomi a donghnak zong kha ka hmuh fawn. Anmah lakah pakhat; Leonard Thompson nih hi kong hi a ṭial “Chiatserh mi Biathlam cauk relnak nih a hmuhsak mi cu Pathian biaknak ca i an chiahmi Pathian biakning holh an hmanmi kha a si, a ti.
Hi holh nih hin Pathian biaknak ah biapi ngaimi lung i khatnak zong kha a chuah ter a ti”. Hi Pathian biakning phung lawng nih phun dangpi in theihnak a chuah ter. Biaknak hmanthlak an suaimi cu a bia holh i a muru kha a si. Thompson nih a langhter mi ahcun, thil pakhatkhat kha a ra laimi hmuhnak, nakin a tamter deuh.

THINLUNG LAAKNAK A HUNGCHUAK
Biathlam Cauk cu mi pakhatkhat a ra dingmi kong a si. Hi kong cu Jesuh Khrih le Amah “voihnihnak a rat lainak kong” kha a si. Hi kong cu Khrihfami hna nih Greek holh in ‘Parousia’ an timi an lehmi kha a si. Suimilam pakhat hnu pakhat 1985 Milwaukee chapel ah, Mi pakhatkhat an timi cu Jesuh Khrih kha a si i Amah cu Catholic tlangbawipa nih changreu a cawimi pa kha a si. HLan deuh Khrihfami hna nih an hmanmi a si deuh Khrihfami hna nih an hman a si ahcun, ka hngalhmi ah, chikhatte ah Van nih Vawlei kha a tongh colh lai. “Ka Bawipa le ka Pathian. Cucu nangmah hrimhrim kha na si!”
Atu tiang zongah, faakpiin bia halnak an tuahmi cu ka chungah a caam peng, kokek in raithawinak Missa raithawinak a hrampi aa thoknak, cun Catholic tuanbia pehzulh in a kalnak, cun biaknak phung a umpek in Pathian biaknak ah an kalpi mi kha a si. Hi bia halnak nih hin thla tampi Catholic Khrihfabu ka chekhlatnak kong kha a fianter. Atu hrawng ni hna ahhin, mi khatin a si tiin va puh asiloah hngalh duhnak a ngei ngaimi thil kawltu, tibantuk kha kei ka hal duhmi a si loh, fapa pakhat a pa he naihniam tein ummi, a si kho lomi a halbal lomi, thilṭha tlaih awkah a ṭhami a haltu le lamhlatpi i arfi a zapei chungah um ter awkah a duhtu a Fapa bantukin ṭhatnak i tlaih kha ka duh.
Kan Pa a si caah nangmah na si zongah nan ka el lai tiah ka ruat loh, fimnak kan kawlmi cu Amah Missa raithawinak kha kan kawlmi a si. Ahnubik ah thil pipa a cangmi ah khan Amah biakamnak kha tazeih a nam, cu zong cu kanmah he ṭhiamṭhiam khan a si i cun Amah fale ah khan a kan ser. Hi cauk hi a tam deuh a si zongah a tlawm deuh a si zongah  keimah nih record ka tuahmi a si i, cu caan cu kan Catholic phung a rumnak kawl hawlnak ka tuah lio kha a si. Ro kan comi chungah hin Bible hi a dihlak in aa tel, zeihmanh nih a donh khawh lomi tehte kha Missa raithawinak ahhin a um, hihi cu miding mi hna a fekmi cawnpiaknak kha a si, Sianginn an cekhlatnak ah siseh, thlacmanak tawhfung a ningcang an tuaknak ah siseh, Pastor lei rianṭuannak ah Pope le Bishop an si zongah, hi vialte hna zong hi kan roco mi an si hna. Missa raithawinak ahhin nangmah le keimah zong nih Vawleicung, Vancung kha kan ngeih. Hi thil a sining taktak nih a kan khuh nenh dih. Kan cawlcangh pimi cu biathlam a si ko.