KAPTHUM BIARUAH - RVA Hakha Chin https://rvahakhachin.org/category/kapthum-biaruah/ RVA Hakha Chin Fri, 20 Dec 2024 09:11:49 +0000 en-US hourly 1 https://wordpress.org/?v=6.8 https://rvahakhachin.org/wp-content/uploads/2024/08/cropped-rva-logo-32x32.png KAPTHUM BIARUAH - RVA Hakha Chin https://rvahakhachin.org/category/kapthum-biaruah/ 32 32 Bupi Zatlang Nunphung Cawnpiaknak https://rvahakhachin.org/2024/12/17/bupi-zatlang-zunphung-cawnpiaknak/?utm_source=rss&utm_medium=rss&utm_campaign=bupi-zatlang-zunphung-cawnpiaknak https://rvahakhachin.org/2024/12/17/bupi-zatlang-zunphung-cawnpiaknak/#respond Tue, 17 Dec 2024 08:56:59 +0000 https://rvahakhachin.org/?p=928 Minung huham chungah chiahmi Catholic Bupi zatlang nunphung cawnpiaknak (a). Catholic Bupi i ṭuanvo Catholic Bupi cu miphun thleidanlo, Biaknak thleidonlo, hmunhma thleidanlo mi vawleicung pumpi he aa sengmi Bupi asi. Minung vialte caah asi. Abikin minung vialte ṭhathnemnak caah a herhmi ziaza lei he a pehtlaimi hna kha cawnpiak awk ṭuanvo a ngei. Ram […]

The post Bupi Zatlang Nunphung Cawnpiaknak first appeared on RVA Hakha Chin.

The post Bupi Zatlang Nunphung Cawnpiaknak appeared first on RVA Hakha Chin.

]]>
Minung huham chungah chiahmi Catholic Bupi zatlang nunphung cawnpiaknak

(a). Catholic Bupi i uanvo

Catholic Bupi cu miphun thleidanlo, Biaknak thleidonlo, hmunhma thleidanlo mi vawleicung pumpi he aa sengmi Bupi asi. Minung vialte caah asi. Abikin minung vialte ṭhathnemnak caah a herhmi ziaza lei he a pehtlaimi hna kha cawnpiak awk ṭuanvo a ngei. Ram rianṭuannak (ramkhel rian), nunphung hunchonak upadi hna nih a namchuk a hrem hna ruangah harnak a tongmi hna mikip i an huham kha kilkuai le khamhpiak awk ṭuanvo a ngei. Ramkhel rian, nunphung rian, hunchonak nunzia hna ceunak pek in mi vialte an huham humhimnak um dingah aa zuam zungzal.

Cucaah (23) nak Pope Paul nih;

“Catholic Bupi cu ‘ramkip i nu le sayamah’ caah Bawipa Jesuh amah pum hrimhrim nih a derhmi Bupi asi. Cucaah zabu kum caan hna karlak ah a nungmi minung hna kha aṭha khun mi tlamtlin mi nunnak le Pathian khamhnak kha mikip nih cohlan khawhnak caah fakpiin a ṭuan. Bupi cu ‘Thilhmaan kha abikin a ṭanhpitu le biatak i a tungpi’ (1tim. 3:15) asi i a derhtu hrimhrim nih fanu/pa hna cungah tuah awk ṭuanvo pahnih pek asi. Cuhna cu; – Fanu fapa hna kha fimnak pek awk le uk awk, – Nu i zohkhenhnak tangah minung pakhat cio le mi vialte kha lam hmuhsak awk timi ṭuanvo hna an si.

Mah nu cu minung nunnak ah asungbik mi upatnak a pek i a zohkhenh 2. POPE JOHN XXIII, Encyclical Letter, Mater et Magistra, 15 May 1961, in AAS 53 (1961) n. 1. tiah fiang tein a chim. A pehṭhan i “Jesuh cawnpiaknak cu vawlei le vancung a pehtlaiter bantukin Thlarau le pum, fimnak, lungthin telh in minung pumpi huap in a donglo lawmhnak, daihnak le tlamtlin mi vancung suiram ah mah nunnak vialte kha cawisang piak awk ah a kan sawm3. Ibidem, n. 2. tiah a rak ti.

Catholic Bupi cu vawleicung ahhin vancung nunman hna he aa rup tein sakmi Bu pakhat asi i hmuhkhawh lomi vancung suiram kha a hmuhsak zungzal tu asi. Cucaah mah Nu i mission rianṭuannak cu Pathian duhnak bantukin zatlang phukip kha Jesuh ah a thar remhṭhan awk le Pathian caah remh le thlenpiak awkṭuanvo 4. Second Vatican Council, Pastoral Constitution on the Church in the Modern World Gaudium et Spes, Roman December, in AAS 58 (1966) n. 40 asi.

A voihnihnak Vatican tonpumhnak ah “Catholic Bupi cu minung hna ahnubik kawltung asimi Pathian nih a chimmi biathuk hna nawlngeihnak pek asi caah, cu nu cu mikip kha mah nih zeiruangah kan nung timi nunnak sullam kha a hon piak. Minung kan nunnak biatak hna kha a kan cawnpiak. Bupi cu amah i a rianhmi Pathian lawng kha a thukbik mi a hlamnak asi kha a hngalh. Cu hlamnak kha leicung ah chappiak khawh asilo” 5. Ibidem. N. 41 tiah a cawnpiak.

 Cucaah Bupi cu minung hna kha khamh awkah mission rian a ṭuan tikah thlarau khamhnak pakhat lawng siloin thlarau, pumsa, fimnak, lungthin telhin minung pumpi kha khamh awk aa zuam.

Cucaah caṭialtu nih hin Catholic Bupi i zatlang nunphung cawnpiaknak hna chungah hin papek mi abiapibik tawhfung hna kha ka khomh i ka chuahpi. Bupi nih papek in a cawnpiak mi ah “Minung kan huham” minung huham he a pehtlai mi “Minung nawlngeihnak” le “Biatak (asiloah) thilhmaan” “nunphung hmual” le “kokek pawngkam i zumhtlak sinak” hna kha kaupi in ka ṭial. Cu papeknak hna kha kilkamh awk caah lampi asi mi “lungrualnak” (principle of solidarity), “Bawmchanhnak upadi” (principle of subsidiarity) “upadi nih teinak” (Rule of law) “Ṭhihphaih lonak upadi” (Nona violence) le “hmaiton biaruahnak” (dialogue) le “Daihnak” (peace) hna kha ka fianter. Cu cawnpiaknak hna le upadi vialte cu Bupi nih asangbik ah upat a pekmi “Minung kan huham” kha a kilkamh mi, a humhim termi cawnpiaknak hna le upadi hna cu an si.

The post Bupi Zatlang Nunphung Cawnpiaknak first appeared on RVA Hakha Chin.

The post Bupi Zatlang Nunphung Cawnpiaknak appeared first on RVA Hakha Chin.

]]>
https://rvahakhachin.org/2024/12/17/bupi-zatlang-zunphung-cawnpiaknak/feed/ 0 928
Zatlang Nunphung Cawnpiaknak https://rvahakhachin.org/2024/11/20/zatlang-nunphung-cawnpiaknak/?utm_source=rss&utm_medium=rss&utm_campaign=zatlang-nunphung-cawnpiaknak https://rvahakhachin.org/2024/11/20/zatlang-nunphung-cawnpiaknak/#respond Wed, 20 Nov 2024 04:36:05 +0000 https://rvahakhachin.org/?p=742 (3). Mi zapi caah ṭhathnemnak (Common Good)           Mi zapi caah ṭhathnemnak timi cu mikip kha tlamtling mi nunnak phak dingah zatlang nun umtuning kha cawihler piak a herh. (Biacah ah) “Bupi nih mizapi ṭhathnemnak ti cu mikip kha tlamtling mi nunnak ah teinak hmuhkhawh dingah a bawmhchan mi zatlang nunphung he a pehtlaimi thil […]

The post Zatlang Nunphung Cawnpiaknak first appeared on RVA Hakha Chin.

The post Zatlang Nunphung Cawnpiaknak appeared first on RVA Hakha Chin.

]]>
(3). Mi zapi caah ṭhathnemnak (Common Good)

          Mi zapi caah ṭhathnemnak timi cu mikip kha tlamtling mi nunnak phak dingah zatlang nun umtuning kha cawihler piak a herh. (Biacah ah) “Bupi nih mizapi ṭhathnemnak ti cu mikip kha tlamtling mi nunnak ah teinak hmuhkhawh dingah a bawmhchan mi zatlang nunphung he a pehtlaimi thil umtuning dihlak” asi tiah zumh in cohlan asi”. (Pope John XXIII, “Christianity and Social Progress, 65”.

          “Zatlang nunphung lei nawlngeitu acozah timi cu mipi i an ngeihmi thilri chawva kha ahmaanlo mi a tuah i mizapi hathnemnak kha a hrawh hngami mizeipoah kha a khamh hna lai”. (GS. 71)

(4). Lungrualnak upadi (စည်းလုံးညီညွတ်ခြင်းမူPrinciple of Solidarity)

          Zatlang nunphung phu ah aa telmi paoh nih pakhat pa ṭhathnemnak caah pakhat nih ṭuanvo laak in rian a ṭuan lai. Bianaah, “Lung i rualnak timi cu mi ṭhathnemnak caah rianṭuan dingah mah pumpak kha aamahkhan in afekmi zuamnak in bia i chahnak pakhat asi. Mi vialte ṭhathnemnak timi cu biatakin mikip ṭuanvo asi caah aamahkhan biakamnak timi cu mi pakhat cio le mi vialte ṭhathnemnak caah asi”.  (Pope John Paul II, On Social Concern, 8)

(5). Zatlang nunphung aa ningcangnak (လူမှုရေးဆိုင်ရာ တရားမျှတခြင်း-Social Justice)

          Vawleicung thilchuak chungin mi vialte cu mah nunnak ca i a herhmi, chungkhar caah a herhmi caah tinco venak nawl a ngei lai. “Vawleicung thilchuak timi cu chungkhar zapi nih ngeih asi i minung pakhat cio nunnak caah tlamtling tein conak nawl a um lai. (The Church in the modern World, 69)

          “Sermi thilchuak hna tinconak ahhin zatlang nunphung i ningcangnak, zapi ca ṭhathnemnak i halnak le aa tlakte le aa rup tein asi lai. (Pole Pius XI, ‘The reconstruction of the social order’, 58).

(6). Misifak hna kha papeknak (ဆင်းရဲသားများကို ဦးစားပေးခြင်း- Preferential option for the poor)

          Zatlang nunphung phu paoh nih a harsa taktak mi misifak hna i an chambaunak hna kha papek in a tuah piak lai.

          Bianaah “Tu caante ahhin rawlṭam tihalnak, sifaknak, inn le lo ngeilonak, si ai i thlop khawh lonak, abikin aṭha khunmi hmailei caan caah ruahchannak ngeihlonak timi thil sining hna kha a ṭhanter. Hi thil hmaan hna hi hrelh awk an ṭhalo. Cu hna, i theihter loin um cu innka hram ah a dirmi rawlhal Lazaruh kha a hngallo bantukin a ummi mirumpa bantuk asi sual lai (Lk, 16:19-31). Cucaah misifak hna kha papek in thim awk ah lungthawhnak a kan pek. (Pope John Paul II, “On social concern” 42; “Pope Paul VI, The development of people” 47)

(7). Ahrawm in Rianṭuannak nawl (ပူးပေါင်း အလုပ်လုပ်ပိုင်ခွင့်-Right of Association)

          Mikip nih kaphnih ṭhathnemnak caah midang pakhat he kuttlaih in rianṭuannak nawl a ngei lai.

Bianaah “Rianṭuantu hna cu amah i aa phundang mi pawcawmnak rian hna kha kilven khawhnak caah rianṭuan phu sernak nawl a ngei lai”. (Pope John Pawl II, “On Human Work” 20.

(8). Zalong tein Biachah khawhnak (လွတ်လပ်စွာ ဆုံးဖြတ်ပိုင်ခွင့်-Free Decision)

          Mikip cu anmah zatlang nunphung, ramrianṭuannak (ramkhel) hunchonak le nunphung hna a ṭhathnemnak hmuhding caah zalong tein i tel in bichahnak nawl a ngei.

          “Minung pakhat cio zalong tein ṭuanlio mi mah pumpak rian, sehzung thilchuahnak, ṭuannak nawl hna kha ngolternak cu a palh taktak mi asi. Cutin thil tuahnak cu a ningcang lomi asi ko. (Pope Pius XI, “The reconstruction of the social order” 79.

(9). Ram rianṭuannak le Ṭhihphaih lonak phung (နိုင်ငံရေးနှင့် အကြမ်းမဖက်စနစ် -Politics and no violence means)

          Mah ram cozah cu ṭhihphaih lo lam ningin daihnak le aa ningcangnak kha a kawl lai. “Raltuknak nih harnak pakhat aphi chuak asilo. Daihnak timi a mindang pakhat cu ṭhanchonak asi”. (Pope John II, The centenary of Pope Leo’s Encyclical 52).

(10). Kokek pawngkam i dinfelnak (သဘာဝ ဝန်းကျင်၏ သမာဓိ- The integrity ecology)

          Minung cu Pathian aiawh in kokek pawngkam kha zohkhenh kilventu ah nawlpek mi asi. Kokek pawngkam i a man le kokek vawleicung ah aa hngatmi hna minung nunman kha a cohlan i kokek pawngkam zong kha upat awk a herh.

          “… Vawleipi i tucaan lio thil umtuning le hmailei hna cu sermi kokek pawngkam cungah aa hngatmi asi. Zeicahtiah minung le pawngkam kokek upadi hna cu a dong ti umlo, pakhat le pakhat aa hngatcio lai. Minung ṭhathnemnak caah kokek pawngkam kha a zohfelnak cungah hram a bunh lawngah sermi thilnung vialte kha khamh le zohkhenhnak ah ahmaanbik mi ningcang hmaan asi”. (Pope John Paul II, World Day of Peace message, 1999, No. 10).

(11). Biaknak zalonnak (ဘာသာရေး လွတ်လပ်ခွင့်-Religious Freedom)

          Leicung kan nunlio ahhin mah zumhnak tein kan nun awk aherh. Pathian vancungram timi cu ningcangnak le daihnak muisam a ngei. Cucaah ram uktu vialte cu biaknak lei zalonnak hna kha zohkhenh le kilven ahau. “A ningcangnak caah cawlcanghnak le vawlei pumpi kha remhṭhannak ah i telve in cawlcanghnak cu Pathian thawngṭha chimnak he aa pehtlai mi asi. Phundang in Bupi i mission rian timi cu zohchuk sersat innak dinhmun in luat dingin le mivialte kha khamh awk caah asi”. (World Synod of Catholic Bishops, Justice in the World,” 16.)

(12). Nunphung he pehtlaimi nawlngeihnak (ယဥ်ကျေးမှုဆိုင်ရာ အခွင့်အရေး-Cultural Right)

          Minung kan nunnak he hmunkhat ah a umṭi mi nunphung kha hrawhkhawh asilo. Minung hna nih cun mah nunphung lawngin mah le nunman kha langhter cio kan si. Cuccah nunphung nawlngeihnak kha philhpiaknak cu minung kan nunnak kha hrawh thluahmah mi asi.

          “Minung kan tuahsernak vialte cu nunphung pakhat chungah khan thil a cang i nunphung he pehtlainak a ngei. Nunphung kha tlamtling le fektein thlen khawh awk caah minung i serthar khuaruahnak, theihhngalhnak, vawlei le minung hna kha hlathlai mi hngalh thiamnak timi, minung vialte he a pehtlai mi konglam vialte aherh. Culengah mah pum kha aa uk khomi ṭhawnnak, mah pum kha i pekchanh i toidornak, hawikawm thiamnak, mipi ṭhathnemnak caah rianṭuan dingah i timhcianak vialte aa tel … minung i hmailei caah sersiamnak cu mah pum le ruahchannak kawltung kha theihfiannak cungah a hngatmi asi”. (Pope John Paul II, ‘Centesimus Annus’ n. 51)

          Kannih “Zatlang phu” pakhat i abiapibik a hrihram cu Thlarau lei he a pehtlaimi thilhmaan asi ti kha mikip nih kan cohlan cio awk asi. Daihnak he a nuam i a karhcho mi mibupi ser awk caah cu thilhmaan hna cu ahohmanh nih al kho awk asilo. Cucaah Bupi i zatlang nunphung cawnpiaknak ahhin abikin “zatlang phu kha ahmaan in ser i a ningcang tein ṭhathnem ter hnuah dawtnak in tlamtlinnak lei phak khawhnak caah” (GS n.26) a cawnpiak lio asi.

The post Zatlang Nunphung Cawnpiaknak first appeared on RVA Hakha Chin.

The post Zatlang Nunphung Cawnpiaknak appeared first on RVA Hakha Chin.

]]>
https://rvahakhachin.org/2024/11/20/zatlang-nunphung-cawnpiaknak/feed/ 0 742
ZATLANG NUNPHUNG https://rvahakhachin.org/2024/10/22/420/?utm_source=rss&utm_medium=rss&utm_campaign=420 https://rvahakhachin.org/2024/10/22/420/#respond Tue, 22 Oct 2024 03:22:32 +0000 https://rvahakhachin.org/?p=420 CATHOLIC BUPI I ZATLANG NUNPHUNG CAWNPIAKNAK Minung kan huham (လူ့ဂုဏ်သိက္ခာ) Zatlang nun ṭhanchonak hmual (ယဥ်ကျေးမှု၏ တန်ဖိုး) Kokek pawngkam zumhtlak sinak (သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်၏ သမာဓိ) Ningcang tein umnak (တရားမျှတခြင်း) Ṭhihphaihlonak (အကြမ်းမဖက်ခြင်း) Daihnak (ငြိမ်းချမ်းခြင်း)                                                              (Logo)                                                                                        Dr. Christopher Ling Thang Biadan (ဥယျောဇဥ်)           Hi cauk chungah hin vawlei cung huapin ramkhel kong, zatlang nunphung kong,ṭhanchonak (sipuazi) le nunzia hna […]

The post ZATLANG NUNPHUNG first appeared on RVA Hakha Chin.

The post ZATLANG NUNPHUNG appeared first on RVA Hakha Chin.

]]>
CATHOLIC BUPI I ZATLANG NUNPHUNG CAWNPIAKNAK

Minung kan huham (လူ့ဂုဏ်သိက္ခာ)

Zatlang nun ṭhanchonak hmual (ယဥ်ကျေးမှု၏ တန်ဖိုး)

Kokek pawngkam zumhtlak sinak (သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်၏ သမာဓိ)

Ningcang tein umnak (တရားမျှတခြင်း)

Ṭhihphaihlonak (အကြမ်းမဖက်ခြင်း)

Daihnak (ငြိမ်းချမ်းခြင်း)                                                              (Logo)

                                                                                       Dr. Christopher Ling Thang

Biadan (ဥယျောဇဥ်)

          Hi cauk chungah hin vawlei cung huapin ramkhel kong, zatlang nunphung kong,ṭhanchonak (sipuazi) le nunzia hna kha papek in Catholic zatlang nunphung cawnpiaknak hna kha ka hmuhsak. Catholic Bupi timi cu “Vanrang toi minung i nu le sayamah, adik ahmaan mi kengruh” asi bantukin minung zapi lawng siloin Pathian sermi kokek pawngkam zong kha zohkhenh kilven awk ṭuanvo le thil hmaan kha cawnpiak awkṭuanvo kan ngei. Cucaah hi cauk chungah hin Catholic Bupi nih ngeihmi Italy, Rome khua i a ummi a min a thang taktak mi St. Alfonsiano Universita ah an cawnpiak mi catholic nunzia hna kha a hran chiah in ka sikhawh tawkin ka fianh i ka langhter

          Hi cauk a relmi paoh nih Catholic Bupi zumhnak, cohlannak le cawnpiaknak hna kha theihin daihnak le ningcang tein umnak caah mission rian`uannak ah nan itel kho venak hnga ka duh. Hi cauk chuah khawhnak dingah thazaang a ka pemi hawikom vialte hna abikin a ka bawmtu kapa Bishop Nicholas U Mang Thang le hi cauk a ka zoh cikcek piaktu Fr. Joseph Ki Khui Om hna cungah lunglawmhnak nganpi ka ngei tiah ka langhter bu in …

                                                                             Fr. Christopher Ling Thang                  

Biahmai Ṭhi

1. Zatlang Phu

          “Zatlangphu timi cu mi tampi caah tinhmi hmuhkhawhnak caah minung pakhat in hmunkhat ah rak i fonh i rianṭuanṭimi phu kha asi. Cu phu chungah zatlang nunphung bu, ramkhel phu, ṭhanchonak phu hna an i tel. Cuhna anmah le phu cio in teinak hmuh dingah upadi an ser i anṭuanṭi tikah ziazaṭhatnak tuahnak leiah harnak an tongṭheu. Acheu phu hna cu anmah ani timhmi teinak pakhat lawngte kha papek ani zuamnak in upadi pah in an ziaza a rawk tawn. Anmahṭhathnemnak, thilri chawva rumnak, aana fehchinnak caah ani zuam buin minuung he aa lawh lomi tuahsernak, minung ziaza hrawhnak, sersat zawmtaihnak, a ningcang lonak, mithatnak (lainawnnak) an nunnak le an huham entainak, mi thleidannak.ṭhihphaihnak, raltuknak hna kha vawleicung hmunkip ah kan hmuh hna. Hunchonak, ramkhel i zuamcawhnak ruangah vawleicung ral voitampi kan i tel ve cang. Cuhna nih a chuahter mi cu a dikmi nunṭhanchonak, nunnak humhimnak hmuhkhawh loin ahmaan mi daihnak a hrawh. Vawlei kenkip dawtnak a chambau mi raltuknak, ṭhihphaihnak, zohchuk in hremnak, thil diklonak. eidin rawl a har i um nuamlo sifaknak hna le kokek harnak hna kha kum fatein kan ton hna. Kan nunnakṭhancho awk caah tinhmi kawltung i chiah in zuamnak he kanṭuan ko nain zeicahdah hibantuk harnak tlangrai he kan ton hi asi hnga?

          Catholic Bupi cu vawleipi nih a tonlio mi nuhrin tinvo hrawhnak hna, a ningcang lonak hna, zaangfahnak ngeihlonak hna, mi  thleidannak hna, sifaknak hna kha a hmuhton i zeirel loin a um kho lo. Bawipa Jesuh Khrih nih “Na innpa kha nangmah pum bantukin daw hna” (Mk. 12:31) tiah a cawnpiak caah Bupi cu sifak harnak a tongmi hna cungah zawnruahnak a ngei. Thawngṭha a hrambunh mi khawmhnak rian timi cu thlarau pakhat ca lawng siloin pum le thlarau aa fonh mi kan nunnak vialte khamh awk caah a si tiah fek tein ka zumh. Ramkhel, zatlang nunphung, hunchonak phunglam hna i namchuknak tangah sal a simi, mi sifak hna kha khamh awk caah fakpiin aa zuam. Khatleiah uktu hna caah a umlo awk aṭhalo mi zulhawk le nun ziaṭha hna kha Bupi nih cun a cawnpiak. (1) Charle SJRODGER, An introduction to Catholic Social teaching, Family Publications Oxford, Ignatius Press, San Francisco, 1999, P. 13.

          Cucaah zabu (18) a donghlei ahcun Catholic Bupi cu Thawngṭha a hrambunh mi zathlang nunphung cawnpiaknak kha phungning tein cawnpiak hram a rak thawh. Pathian thawngṭha a hrampi chiahmi ramkhel kong, zatlang nunphung, hunchonak hna kha remṭhan dingah a rak cawnpiak. Pathian thawngṭha kha mikip lungchung ah a pilnak hnga a cawnpiak. A tonlio mi hnuchonak, ramkhel kong, zathlang nunphung harnak (piaktana) hna kha Thawngṭha ceunak in aṭhakhun in ceuter in, cu harnak hna kha a fianter khomi zulh hrimhrim ding mi aṭha mi nunzia hna zong kha a rak cawnpiak.

2. Bupi zatlang nunphung cawnpiaknak chungin abiapi asimi thawngthanhnak ca (စာချွန်တော်-သဝဏ်လွှာ) hna cu;

a). Pope Leo XIII, Encyclical Letter, “On the Condition of the Working Classes (Rerum Novarum, 1891). Rianṭuantu minung hna i a nunnak dirhmun.

b). Pope Pius XI, “The construction of the social order” (Quadragesimo Anno 1931). Kum sawmlinak zatlang nunphung bu upadi serṭhannak.

c). Pope John XXIII, “Christianity and social progress” (Mater et Magistra, 1961). Khrihfa phung le zatlang nunphungṭhangchonak (Nu le Sayama).

d). Pope John XXIII, “Peace on Earth” (Pacem in Terris, 1963). Vawlei cungah daihanak um ko seh” (Vawlei cung daihnak caah caan hmannak).

e). The Second Vatican Council, “The Church in the Modern World” (Gaudium et Spes, 1965) “Tu caan lio vawlei ah a hmunmi Bupi”. (Lawmhnak le ruahchannak).

f). Pope Paul VI, “The Development of People” (PoPulorum progressio, 1967). Minung vialteṭhanchonak.

g). Pope Paul VI, “A Call to Action” (Octogesima Adveniens, 1971). Lungtho teinṭuanawk sawmnak”. Rerum Novarum thawngthanhnak ca i ‘80’nak kumhel hmelchunhnak.

h). World Synod of Catholic Bishops, “Justice in the World” (Justitia in mundo, 1971) ‘Vawlei cungah ningcang tein umnak’.

i). Pope Paul VI, “A call to Action” (Evangelization in the Modern World” (Evangelii Nuntiandi, 1978) (Tu caan lio vawleicung ah Thawngṭha phuannak”.

j) Pope John Paul II “On Human Work” (Laborem Exercens, 1981)

(Minung rian kong”.

k). Pope John Paul II “On social concern” (Soliciatudo rei socialis, 1987)

“Bupi i zatlang nunphung lung retheihnak”

l). Pope John Paul II “The Centenary of Pope Leo’s Encyclical” (Centesimus annus, 1991) “Rerum novarum thawngthanhnak ca i ‘100’ nak kumkel hmelchunhnak.”

The post ZATLANG NUNPHUNG first appeared on RVA Hakha Chin.

The post ZATLANG NUNPHUNG appeared first on RVA Hakha Chin.

]]>
https://rvahakhachin.org/2024/10/22/420/feed/ 0 420
HOLY LAND AH KHRIHFABU PAWL https://rvahakhachin.org/2024/10/15/holy-land-ah-khrihfabu-pawl/?utm_source=rss&utm_medium=rss&utm_campaign=holy-land-ah-khrihfabu-pawl https://rvahakhachin.org/2024/10/15/holy-land-ah-khrihfabu-pawl/#respond Tue, 15 Oct 2024 08:22:41 +0000 https://rvahakhachin.org/?p=356 “Holy Land tukdohnak a um lio ah Khrihfabu hna cu an i naih chin lengmang” Hriamnam in dohnak le i kahnak ruangah Holy Land um Judah mi, Muslim le Khrihfa hna karlak ah biaknak kar biaruahnak (interreligious dialogue) an ngeihmi cungah fahnak le intuarnak tampi a chuahter ko nain Jerusalem ah a ummi Benedictine abbot […]

The post HOLY LAND AH KHRIHFABU PAWL first appeared on RVA Hakha Chin.

The post HOLY LAND AH KHRIHFABU PAWL appeared first on RVA Hakha Chin.

]]>
“Holy Land tukdohnak a um lio ah Khrihfabu hna cu an i naih chin lengmang”

Hriamnam in dohnak le i kahnak ruangah Holy Land um Judah mi, Muslim le Khrihfa hna karlak ah biaknak kar biaruahnak (interreligious dialogue) an ngeihmi cungah fahnak le intuarnak tampi a chuahter ko nain Jerusalem ah a ummi Benedictine abbot pakhat nih cun ‘hi thil sining hna nih hi hmun i a tang rih mi, zumhning le pomning aa dang cio mi Khrihfa hna karlak ah pehtlaihnak fek deuh in a chuahter’ tiah a chim.

“Kan ral pawl nih hin kanmah nakin Khrihfabu ruahnak (ecumenical thinking) an ngei deuh. Zeicahtiah cun Khrihfabu karlak ah ṭhennak a kan tuah lo. Sihmanhsehlaw Khrihfa kan si ruang tuah a kan huat” tiah Jerusalem i Dormition Abbey ah a ummi Father Nikodemus Schnabel nih a chim. Amah zong hi, Jerusalem um Orthodox Jews mi hna nih an doh lengmang mi a si.

German rammi Schnabel cu German cozah nih a caah himnak a umlo caah Israel ram chuahtak dingin an auh. Sihmanhsehlaw cu nih cun um dingin biakhiahnak a ngeihter lawng si loin, amah nih Armenia, Syrian Orthodox, Anglican, Catholic le a dangdang Jerusalem khua chung um Khrihfa hna le zatlangbu phunphun chungtel hna caah zarh fatin Zarhpi ni rawlei ṭinak hna zong tuah hram a thawk cang.

Cubantuk ton pumhnak nih Jerusalem khua i aa lo cio lomi Khrihfabu hna caah an harsatnak i hrawmh ṭinak in siseh, bu khat le bu khat hna zong intuar khawhnak thazang ngeihnak a pek hna. Schnabel bia in kan chim a si ahcun, Khrihfa hna nih an inmi hremnak cu “kan caah ‘Auhnak’ a si, OK, kan i khahmi tipilinnak ruangah an kan tuk, an kan hrem a si ahcun, kan nih zong nih hi tipilinnak in Khrihfa kan sinak ah kan i fonh khawh i Khrihfa nunzia hmaan in kan nun khawhnak hnga caah a si ko lai.”

“Ruahchannak tikulh bantukin hi harnak rilipi chungah kanmah lungtho tein kan um,” tiah Schnabel nih EWTN Vatican Zung Lutlai Andreas Thonhauser sinah biahalnak ah a chim, a tanglei ah “EWTN News Nightly” ah a thlah.

Israel’s Central Bureau of Statistics nih December 2023 ah a chuahmi data nih Israel ram ah Khrihfa 187,900 an um tiah a langhter. Cun Khrihfa an zat taktak cu, cuhnu cun a zor chin lengmang men lai.

The post HOLY LAND AH KHRIHFABU PAWL first appeared on RVA Hakha Chin.

The post HOLY LAND AH KHRIHFABU PAWL appeared first on RVA Hakha Chin.

]]>
https://rvahakhachin.org/2024/10/15/holy-land-ah-khrihfabu-pawl/feed/ 0 356
RVA Hakha Kan konglam tawi https://rvahakhachin.org/2024/08/14/rva-hakha-kan-konglam-tawi/?utm_source=rss&utm_medium=rss&utm_campaign=rva-hakha-kan-konglam-tawi https://rvahakhachin.org/2024/08/14/rva-hakha-kan-konglam-tawi/#respond Wed, 14 Aug 2024 04:23:08 +0000 https://rvahakhachin.org/?p=77 Meta Data 1 – Innpi Meta Data 2 – Kan Konglam Roman Catholic (RC) Bupi i lubik a simi Pope umnak Vatican i tlangtlaknak le hruainak thawngin Chin (Lairam) Catholic Bupi cu Mandalay Diocese kut tangah le chungtel si ti loin “Hakha Diocese” tiah auh in Laimi chungin Bishop thim a si lai tiah 1992 kum ah […]

The post RVA Hakha Kan konglam tawi first appeared on RVA Hakha Chin.

The post RVA Hakha Kan konglam tawi appeared first on RVA Hakha Chin.

]]>
Meta Data 1 – Innpi

Meta Data 2 – Kan Konglam

Roman Catholic (RC) Bupi i lubik a simi Pope umnak Vatican i tlangtlaknak le hruainak thawngin Chin (Lairam) Catholic Bupi cu Mandalay Diocese kut tangah le chungtel si ti loin “Hakha Diocese” tiah auh in Laimi chungin Bishop thim a si lai tiah 1992 kum ah Pope John Paul II nih thawng a rak thanh i a rauhhlan ah Rev. Fr. Nicholas Mang Thang cu Hakha Diocese i Bishop si awkah Rome khua nih a thim colh. 1993 kum March thla ah Mandalay Diocese in i ṭhen i Hakha Diocese dirhnak puai le St. Joseph’s Cathedral Biakinnpi hun puai cu sunglawi ngaiin tuah a rak si. Bishop Nicholas Mang Thang hruainak tangah lungkhat thinkhat in hmainor ṭi dingin tinhmi pali hna cu: (1) Thlarau lei he a pehtlaimi rian, (2) Fimcawnnak, (3) Ngandamnak le (4) Ṭhanchonak caah RVA (Radio Veritas Asia) hna an si. RVA awthlahnak cu a sining a sangtukmi le a har ngaimi a si hleiah awthlahnak caah a herhmi thilri a tlamtlin lo ruangah siseh, hmuhtonmi le thiamnak nih a tlinh lo caah siseh, AD 2000 kum dongh tiang cu awthlahnak lei ah a caan hmaan tein ṭuanchuah khawh a rak si rih lo. 2001 kum lawngin co-ordinator nih a caan khiah piakning in a caan hmaan tein in awthlahnak cu tuah khawh a rak si. Kalay Zone, Tedim Zone, Hakha Zone, le Mindat Zone tiin Zone pali in ṭhen a rak si.

2002 June Thla 25 ni ah tuahmi meeting i biakhiahnak bantukin, RVA zone aiawhtu thim an rak si. Hakha RVA Zone aiawhtu dingah Saya Thomas Kip Ling (tleicia) le Saya John Tial Khuai nih ṭuanvo an rak lak. Chin miphun cu kan holh aa khah dih lo caah a tlangpi in Tedim, Falam, Hakha, le Mindat tiin holh phunli in awthlahnak tuah a rak si. Hi holh phunli cu awthlah caan rikhiah piak a rak si. Hakha Diocese caah Auxiliary Bishop, Fr. Felix Lian Khen Thang cu 2006 May ni 6 ah Kalaymyo ah Bishop Ordination pek a si. 22-5-2010 ah Hakha Diocese chungin Kalay Diocese dirh le ṭhen a si lai tiah Pope Benedict XVI nih thanhca a chuah. Cuticun Hakha Diocese le Kalay Diocese tiin pahnih an hung si cang. Kalay le Hakha Diocese tiin aa ṭhen hlan ahcun Hakha Diocese caah zung (office) hna cu Kalaymyo ah hrambunh a rak si. Cuticun Bishop Nicholas Mang Thang a ṭhutnak zung cu 2010 hnu thawkin Hakha ah a thar in ṭhial le hrambunh ṭhan a si. Culawng siloin RVA Hakha Chin awthlahnak zung zong Hakha ah an ṭhial. RVA Hakha Chin (Hakha holh) in awthlahnak zung le hruaitu nih a tlaihmi biatlang tawi cu “A Call to Serve Via Air” ‘Media in PathianThawngtha Bia thanhnak’ ti hi a si.

Hakha ah zung ṭhial a si hnu in Rev. Fr. Philip Za Hei Lian (tleicia) nih 2010 in 2015 tiang Director of Hakha Chin Service a ṭuan. 5-10-2015 ah Fr. Philip Za Hei Lian cu Pathian sinah a kan dinh tak. Fr. Philip rian chaangtu dingah Fr. David Khin Hmung an thim. Fr. David Khin Hmung nih Diocese i Signis Director a kemh chih. 2017 thawkin nihin 2024 tiang Fr. Paul Kip Thawng nih RVA Hakha Service, Co-ordinator a ṭuan.

 Hakha holh in vawlei pumpaluk-um Laimi (Chin) pawl kha Biatak a simi Khrih Thawngṭha hrawm awkah le Hakha Diocese chungum (ramchung), ramleng um Chinmi hna pakhat le pakhat a pehtlaih tertu sihram seh tiah saduhthahnak nganpi kan ngei.  Vawlei pumpaluk i a ummi Laimi (Chinmi) vialte Khrih Thawngṭha kan theih i Khrih ah zumhnak, tuahnak le mission ah pumkhat kan sinak le Diocese i vision a simi “Na pennak tlung cang ko seh” timi Bishop hmuitinh a tlinnak hnga caah a si. Ramchung ramleng Chinmi vialte, Hakha holh a thei i a rel kho le a ngai khomi vialte nih ra kan leng ve uh tiah kan in sawm hna. RVA Chin Service nih Thawngṭhabia phuannak, nitin ruahding muru tete, Bible relnak, Pod card le Quote card, Pathianbia cawnpiaknak, Catholic Bupi le a mithiang hna tuanbia kong, Pope biacahnak le thawngpang dangdang hna zong nikhat ah a tlawmbik voi (4) hrawng post khawh kan i zuam. Zarpini pumh lio le Missa raithawinak program zong Facebook live in kan thlah. RVA Hakha Website le Facebook Page hi rak len ding le Thawngṭha Thiang karhter dingah “Comment, Share le Like” tuahnak in thazaang kan pe cio uh tiah Bawi Khrih min in kan in sawm hna.

Meta Data 3 – Pehtlaihnak

Catholic Bishop’s House

Zithit Quarter, Hakha

Chin State, Myanmar.

Email- catholiconline0@gmail.com

Phone – 09793217246

Latest Stories – Konglam Thar

Feature Content – Hleice Langhtermi

Gallery – Hmanthlak

The post RVA Hakha Kan konglam tawi first appeared on RVA Hakha Chin.

The post RVA Hakha Kan konglam tawi appeared first on RVA Hakha Chin.

]]>
https://rvahakhachin.org/2024/08/14/rva-hakha-kan-konglam-tawi/feed/ 0 77