VAWLEI HI HRING LE HNING IN A UMLAI

VAWLEI LE KOKEK PAWNGKAM ZOHKHENHNAK HE PEHTLAI IN POPE FRANCIS CHUAHMI CATHLUAN

2015, May thla ni 24

         Biahmaihi

1. Kan Bawipa asimi Bawipa Pathian min kha thangṭhat siko seh (Praise to you my Lord) timi aa dawh ṭihzah asimi hla in kannih vialte hmunkhat in kan umnak hrawmmi inn asimi vawlei hi kannih he hmunkhat tein a umṭi mi kan far he aa lawh bantukin kannih kha a kut in a kan cawimi kan dawtmi kan nu he aa lawhnak kong kha Assisi khuami St. Francis nih kan sinah ralring a kan pek.

            Kannih kha a nung in kan um khawhnak hnga a kan bawmhchanh i a kan uk hnuah kan herhmi eiawk thlai rawl phunphun, aa dawhmi muici phuntling pangpar hna le si-ai caah aṭha mi thingkung phunphun a khohter mi kan far le kan nu vawlei thawngin kan Bawipa asimi Pathian a min kha thangṭhat siko seh (St. Francis i nunnak ngei dihlak thangṭhatnak hla).

2. Pathian cu vawlei kha a ṭamhmawih piakmi aṭha aa dawhmi hna kha kannih ṭuanvo hngalh loin kan hmaan palhnak hna ruangah a chuakmi ṭihnung ral hna mah nu (vawleipi) cungah tlakter ruangah, cu kan farhniang cu kan sinah aihram in a ṭap. Kannih cu kan um kha mah nu cungah kan duhpaoh in kan tuah, kan sersat i, teithlak ngaiin hrawhnak nawl a ngeimi, bawi hna bantuk kan i ruah in mah nu cungah kan tuahto men ko.

            Sualhram dantatnak ruangah kan hmuhmi dantatnak hma hna ruangah, minung thinlung ah a hungchuak mi ṭhihphaih duhnak lungthin cu vawlei nawn rawhnak, dinti, thlitu le a nungmi thilnung phuntling nih an tawnlio mi rawhnak hna ah zawtnak hmelchunhnak in an lang.

            Cucaah vawleipi cu a teikhawh lomi phurritpi kha a phorh i, hrawhnak hna kha a in caah, mah nu cu tambik hlawt a ing i sersatnak a inglio mi hna sifak harsami hna chungah a tlak kha mah nu nih a thin a hung.

            Kannih pumpak hrimhrim hi leidip in ser kan si i (Gen. 2:7) kan takpum cu vawlei cung i chemical thilri hna in ser kan si hnuah vawleicung i thli kha kan dop i kan nung kan umcio i, vawlei in a ra chuakmi tiin thianghlim hringṭhannak kan hmuhmi kha kan philh tawn.

MAH HE AA PEHTLAILO TIN LUNGPUT NGEIHAWK ASILO

3. A luancia kum (50) lonh (1962 kum ahkhan, America ram, Russia le Cuba hnahnawhnak ruangah)vawleipi hi nuclear raldohnak a chuak dengmi ṭihnung ral he a rak tonlioah mi thianghlim Pope John-(23) nak nih a rak thanhmi ‘vawlei cungah diahnak umko seh’ (Peace on Earth) timi cathluan ah raltuknak a hnon i daihnak caah remnak tuahnak hna kha a langhter.

            Pope John (23) nak nih cu cathluan in vawlei pumpi um Catholic Khrihfa vialte ca lawng siloin, lungthin ṭha a ngeimi miphun vialte, biaknak kipin nu, pa minung dihlak caah ruahchanh in cathluan a ṭialmi kha asi.

            Atulio caan ahcun vawlei cung pumpi kokek pawngkam thil sining hna rawhralnak kha zapi nih kan tonlioah nica, van le vawlei dihlak in vawlei pumpi cungah i dor in a ummi pakhat cio caah ruahchan in hi cathluan in ralring peknak bia a chimmi asi.

            Keimah ka rak chuahmi Thawngṭhabia in kan hmuhmi lunglawmh nunnuamhnak (The joy of the Gospel) cathluan (2012) ah biaknak lei rianṭuannak hna kha zohfel ṭhan i chanthar chankhat caah a ṭhami ningcang hna in biaknak lei rianṭuannak hna kha ṭuanchuah cio dingin Khrihfa Bupi hmun in Khrihfa chungtel dihlak kha kan forhfial hna.

            Hi cathluan tu ahcun kannih vialte i hrawmmi inn asimi vawleipi nih a tonlio mi thil sining le pehtlaihin miphun kip, biaknak kipin minung vialte he ceihkhang khuakhang ṭi duh ruangah ka ṭialmi asi.

4. 1971 kum ah (rianṭuannak hmun i aherh lomi thil umtuning hna kha remh dingin halnak, Pope Leo nih a rak chuahmi cathluan kum (8) a tlin tikah a sungmi (Blessed) Pope Paul VI cu minung pawngkam rawhralnak kong a thin a phang i minung nih kilvennak umlo kokek pawngkam cung i tuahtonak hna ruangah a chiahrutuk mi a hnuzulh ṭhathnem lonak hna he a ton khawhmi asi kha hitin a rak chim.

            Mihna cu kokek vawlei chungchuak thilri hna kha a palhmi tinhnak hna in mah ca ṭhathnemnak caah a miak lakding menmen in an i ruahchan i, soksam in an hrawkcio caah kokek pawngkam a rawk i mi zate cu a hnuzulh a rawkmi kokek pawngkam umtuning ral nih tlaih i hremmi bantuk asi khomi ṭihnung ral he an i ton (Pope Paul VI).

            Cun Pope Paul VI cu UNO in (Eidin lei le thlaicinnak rian- Food and Agriculture Organization of United Nation) he pehtlaih mi phu i meeting pakhat i (cuhe aa khat mi biafang kha a rak hmang i) bia a chimnak ah seh lei rianṭuannak hna hrambunh i zatlang nunning zulhpuhug upadi ruangah a chak kho mi koke pawngkam hliam in a rawk kho mi ṭhning ral he a ton awk asi i minung nih an ṭuan an tuahmi hna ah a hram in rianrang te thlennak a herh tiah biapi ah chiah in ralrin peknak a rak chim.

Science he pehtlaimi chan he tlaakṭhan karhchonak thiehhngalh fimnak, thiamnak, zatlang nunphung he pehtlaimi nunning ziaza he pehtlaimi, peng le ram hna zongah ṭhanchonak hna he khahchunh in ṭhanchonak a um lo ahcun, cuhna cu minung kha aralchanh i nikhatkhat ahcun minug kha harnak a pek khawh (Pope Paul VI).

5. Mi thianghlim Pope John Paul II cu kokek pawngkam maan cikcek in a rawhdihnak ruangah a thin a rak phang chinchin. Amah nih hmasabik a rak chuahmi cathluan (Mi khamtu- Redeemer of men) ah minung hna cu a caancaan tibantukin mah i kokek pawngkam cu mi hna i tulio ṭhathemnak ca lawng san a tlai i, adang zeiahhmanh san a tlailo, tiah an ruah i an sawksam cio bantukin asinak kong kha ruahawk ngai asi.

            Cucaah a hnuzultu a va siah cun Pope kan pa cu kokek pawngkam cungah ruahnak kha thlen a hau tiah a rak chim. Cu caante ahcun miung leikap he pehtlaimi, adikmi pawngkam zohkhenhnak a chuahnak hnga minung nih tuah ṭuanmi ram hna kha zohkhenh piaknak caah ṭuanmi rian hna cu a tlawmtuk hringhran tiah a langhter. Minung pawngkam a rawhnak cu abiapi tukin chiah dingmi thil asi. Zeicah kan tiah cun Pathian nih mipa, minu hna kha hi vawlei zohkhenh dingin ṭuanvo a rak pek hna hleiah, minung hna i nun ningcang cu thil sining ṭhatlonak a phunphun in khamh zohkhenh dingmi laksawng asi. Kokek pawngkam kha khamh zohkhenh kilvennakk le si ningcang ṭhanchonak caah rianṭuannak ah minung ṭhutdir khuasak tintuh, zuar dingin chuhter mi thil chuahnak, hmannak nincang le ram uknak aana upad hna zon ha tampi tlenrak hau te lai.

            Minung hna i kenkip ṭhanchonak ah nunning ziaza leikap kha philh awk an ṭha lailo. Mi hna a ṭhanchonak he pehtlaimi riankip ah minung huham kha tlin cikcek in upat a herh i, kan pwngkam i vawleipi zong kha ruachih ahau ve hnuah thilnung paoh kokek an nunning kong, ningcang tein sermi hi vawlei cungah pakhat le pakhat pehtlai tein pehtlaihnak hna zong ruahchih dingasi ve.

            Vawlei umtuning thlen duhnak in minung nih tuah rianṭuannak hna cu Pathian cu vawlei cung i a ummi thil zeizong vialte kha mi vialte ca i laksawng ah a kan pekmi tinhnak he aa khat awk asi.

6. Kannih hlandeuh ah Catholic Bupi kha a rak uktu, Pope Benedict XVI kan bawipa nih ruahnak a rak chuahmi cu palhmi phung ṭhatlo cungah hram a bunhmi phungning lomi ṭhanchonak phung zapi kha hlonhdih i, kokek pawngkam sining aṭhatnak kha upatnak aamahkhan a pek khawh lomi kha a theihmi sipuazi ṭhanchonak pungsan hna zong kha remh le fehter a herh. Pope nih a langhter mi cu vawleipi kong ṭhencheu dih in, cekhlatnak ah zohnak kikhat lawngin biachah awk asilo. Kokek vawlei cu ṭhencheu dih cikcek khawh asilo i pakhatte lawngin aa funtom mi asicaah, cu ahcun kan pawngkam, a ning in umnak, nu/pa he pehtlaimi, innchungkhar he pehtlaimi, zatlang nunphung he pehtlaimi tiin a dal dihlak aa tel. Cucaah a hnuzul ah kokek pawngkam rawhralnak cu minung le thilnung vialte hmunkhat tein daitein kutsih umṭinak caah muisam a cuanter mi zatlang nunphung he zong naih tein pehtlaihnak a ngei (Benedict 16).

            Pope Benedict kan bawipa sung nih minung nih ṭuanvo tlolh in tuah rianṭuannak ruangah kokek pawngkam cu tampi hliam in a rawk timi kha fehter dingin a rak hal. Minung i zatlang nunphung lei pawngkam thil sining hna zong an rawk. Hi rawhnak a phunhnih ningtein i hrawm in biangeitu (sualtuahtu) cu a chiahru ngaimi phung (upadi) pakhatte ruangah asi. Cucu tuchan mi hna nih tuahsernak hna lamhmuhsaktu, mikip nih el khawh lomi (Pathian pekmi) ahmaan mi a um ti kha cohlan duhlonak le mi hna pumpak zalonnak kha zohkhenh uktu ngeilo, rikhiahnak umloin an thangṭhat cionak ruangah asi. Minung cu mah caah tiin mah nih sermi zalonnak pakhatte lawng kha biapi ah chiah awk asilonak kong an philh tawn. Minung kan takpum hi kanmah nih kan i sermi asilo. Minung ah nunnak thlarau le thinlung a um bantukin minung kokek zong kha a ngeimi kan si.

            Pope kan bawipa sung nih Pa pakhat lung retheihnak ruangah Pathian sermi hi vawlei nih a tonmi ṭihnung ral hna kha kannih nih theihṭhan awk ah hitin a rak forhfial. “Vawlei i van (vanchiat ṭhatnak) kha kannih pumpak nih teithlaktu kan si i zeizongte hi kanmah ukmi thil an si hna i, kannih dihlak cu zeizongte kha kan ca ṭhathnemnak lawngah kan hman. Kannih cu minung nakin a sangdeuh mi (Pathian) a um timi kha fehter duhlo in, mah pum hleiin zei thildang hmanh kan hmuh khawh lo caan thawkin Pathian nih a sermi thilnung vialte hna kha hmanpalhnak tuah hram kan rak thawk”.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *