Voikhat Khamh hi Zalak Khamh asi Maw?

Khamh na sicang Maw?

✍️ Bishop. Lucius Hre Kung

Rome 10:9 – Nan kaa in, “Jesuh cu Bawipa a si,” tiah nan ti i “amah cu Pathian nih mithi hna sinin a thawhter” tiah nan lung in nan zumh ahcun, khamh nan si lai. Cusi caah Jesuh Khrih kha keimah khamhtu le tlanhtu ah ka zumh paoh ahcun “Khamh cia ka si ko” mahhi cu a lak (free) in pekmi laksawng a si.

Catholic Khrihfa pakhatkhat nih hi bantuk bia a theih tikah, khamhnak kan thlauṭhan khawhning kha Bible tampi chungin a dal a caang in chimhfian aa zuam tawn. Cu nih cun a hawi budang pakhat kha a khamhnak tling a sining kha Bible a dal a caang tampi in a chimter ve tawn. An pahnih in Bible biatlang tampi an chuahpi cio na-in ṭhanchonak zeihmanh umlo bu te-in an ngol ṭhan tawn.

A ṭha deuhmi ningcang pakhat in ruat hmanh usih. Kan cathiang nih khamhnak cu a dih ciami bantukin a chim. “A vel bawmhnak thawngin zumhnak ah khamh nan si cang” (Efesa 2:8). Cun kan cathiang nih khamhnak caah ṭihbu le therbu in tuah uh a ti (Filipi 2:12).

Khamhnak cu cathiang nih a si ciami, a si liomi bantukin a chim. Cu batnukin a si hnga dingmi zong in a chim fawn rih ti hi Khrihfami nih hngalh fian kan herh ko. Rome cakuat hi kan zoh tikah a fiang. “Kan khamhnak kan rak zumhka nakkhan atu ahcun kan naih deuh cang” (Rome 13:11; 1Korin 3:15; 5:5). Khamhnak cu a tlauṭhan kho na vun tile cangka na hawidang nih cun “Khamh na si rih lo” an ti peng ko lai. Amah nih khamhnak cu a dih ciami (tuahcia) ti lawng kha aa tlaih peng ko lai i zeibantuk Bible cacang phunphun na chimh zongah an theihpiak kho lai lo. Mah hna pinlei ah a kaudeuh in khamhnak hmanthlak hi hmuhsak a herh ko. A dih ciami, a si liomi le a si hngami mah nih hin na hawi budang hna kha kaudeuh in khua a ruahter hleiah Bible ning zongin a theihter lai. Mah dih cun, khamhnak hi manlo in pekmi laksawng a si i mah duh in thlauṭhan (hmansual) khawh a si ti kha fiang deuh le fawi deuh in a theih khawh lai.

Zeitindah kan khamhnak cu a tlau khawh lai?

Jesuh nih pei “Annih cu zungzal nunnak kha ka pek hna i an thi bal lai lo; cun ahohmanh nih annih cu an ka chut kho fawn lai lo” a ti kha (Jn. 10:28).

Bible cacaang in lungcheh bang i cheh hi kan chim duhmi kha tlam a tlinter kho tawn lo. Kan unau pawl nih Bible cacaang pakhat an vun chimle cangka kannih nih cu bantukin kan lehṭhan ve tawn hna. Bible cafang hi ṭha tein ruah ti loin a dang Bible cacang pakhat in kan chuahpi ṭhan. Hi bantukin Bible cacang kha pingpang tukin i tuk hnawhnak cha khan a ṭhadeuh mi in ruah kan herh.

Jn. 10:28 “Jesuh nih ahohmanh nih annih cu an ka chut kho hna lai lo” a ti i, Mithiang Paul zong nih “Bawipa dawtnak he ahohmanh nih an ka ṭhen kho lai lo” (Rome 8:39) a ti ve. An pahnih in an chimmi cu aa khat. A zeimi hmanh nih Pathian veel chungin an kan chut kho lai lo, a ti duhnak a si. A zeimi hmanh nih khamhnak hi an hrawk kho lo. Ahohmanh suimilam pakhat meng (80) rang in an mawngh liomi motor chungin an chuak kho lo. Asinain nangmah duh in motor innka na hun i na zuang kho ko ti hi mi zeihmanh nih kan al kho fawn lo. Cu bantuk ṭhiamṭhiam in (Jn. 10:28) chungah kannih cu Pathian nawlngaih loin kan um kho lo a ti kho hngami ahohmanh kan umlo i, kan tikhawh lo pinah a veel bawmhnak chungin kan lotlau bal lai lo ti zong in kan ti kho fawn.

Bawi Jesuh nih “Ka nawlbia nan ngaih ahcun ka dawtnak chungah um uh” (Jn. 15:10) tiah Zultu hna kha a ti hna. Ka nawlbia nan ngaih ahcun ka dawtnak chungah nan hmun a ti rih. Asinain ka dawtnak chungah a hmun lomi cu “mitsur nge car bantukin lengah hlonh an si lai, cubantuk nge cu mei ah paih in khangh dih a si lai” (Jn. 15:6) a ti.

Kan khamhnak cu tuanbia va sisehlaw cu, kan Bawipa Jesuh nih “Ka dawtnak chungah hmun zungzal u” a timi ah siaherh ding zeihmanh a um hnga lo. A dawtnak chung hmun zungzal awk a cah duh hnawhchannak cu, cu a dawtnak chungah cun mah duhduh in luhkhawh zong a si bantukin mah duhduh in chuakṭhan khawh zong a si caah a si. Hi kong he pehtlaihin Bible bia tampi a um. Rome cakuat chungah Mithiang Paul nih “Pathian zangfah thiamnak le felnak kha hngal tuah u … a zangfahnak chung nan umlo ahcun nannih zong khiah nan sive ko lai” (Rome 11:22). Nawlbia a tlaih chanmi Khrihfa hna sinah “Veel chungin lenglei ah nan tla cang” a ti hna. Hi hna pawl hi an rak tluk hlan ahkhan cun, veel chungah an rak um ko (Galati 5:4). Mithiang Paul nih mah le mah aa zum tukmi Khrihfa kha ralrinnak a rak pek hna. “Zuamnak hmunah rak i zuam u tiah midang kha sawm lengmang ṭung in a sawmtu keimah kha hlawtmi si sual lai ing ti phang in ka pum cu ka hrem i, fek tein ka uk” (1Korin 9:27). Mithiang Paul nih hin, “Voikhat in zaalak khamh a si lo” ti kha a fianter.

Na sualnak nih na khamhnak a tlauter khawh ahcun na khamhnak cu nangmah ti khawhnak in a si kun lo mei? Asi ahcun (Eph. 2:9) chungah veel ruangah nan zumhnak thawngin khamh nan si; nanmah tuah a si lo; Pathian laksawng a si; nan tuahnak ruangah a si lo; a va si sual ahcun mikip nih a ni porhlawt sual hnga.

Hi Bible bia he pehtlaihin vun chim ning law, a hmasabik Trent Council hi zoh hmasa usih. Zeicatiah Khrihfa dirhmun a si ruangah a si. Dal (8)nak ah khamhnak kong hi, hi ti-in kan hmuh. “Bupi nih khamhnak hi, zumhnak in siseh, tuahnak in siseh a kan pe lo” a ti. Biakam thar ah rianding tampi ṭuanin Pathian kha lunglawmh ter le rian ṭhaṭha ṭuan in vancung ram co khawh ding ningcang a um lo. Mah kong hi Paul nih Eph. 2 ah a chuahpi mi a si. Amah nih kan sualnak in Pathian he a kan ṭhenter kho lai lo a ti tikah a tanglei bangin a chim lo. Nu le pa sualnak, zurit, lainawn, dawhcah lo khuasaknak hna nih Bawipa he a kan ṭhenter kho lo, a ti lo. Mithiang Paul caṭial mi ah a fiang ngaimi cu “Sualnak na thim ahcun Khrih a hlawtu na si” ti hi a si. Amah nih ralrinnak a kan pekmi cu, “Kan chimhmi hna Thawngṭha bia nan rak cohlan cangmi cungah fek tein nan dir ahcun khamh nan si. Nan i tlaih lo ahcun nan lung thlennak cu pakpalawng a si ko hnga” (1Korin 15:1-2). Cu asi caah zumtu na va si ko hnga nain a biathiang kha naa tlaih peng lo ahcun khamh na si lo. 2Peter 2:20 “Kan Bawipa le kan Khamhtu Jesuh Khrih an hngalhnak thawngin hi vawlei cung thurhnawmhnak in a luatmi hna cu, hi vawleicung thurhnawmhnak nih khan a tlaih ṭhan hna i a tei ṭhan ahcun, a hram thoknak in an rak umning nak khan an donghnak cu a chia deuh”.

Mah ruangah hin Mithiang Paul nih zumhnak nawlngaihnak kong a kan chimh (Rome 1:5, 16:26).  Bawipa, Bawipa ti lawng hi a ngah lo. Zeicatiah Jesuh nih “Bawipa, Bawipa a ka timi paoh nih vancung pennak ah an lut kho lai lo ….. ka Pa duhnak a tuahtu lawng nih an lut kho lai” (Mt. 7:21; 10:33; 18:35). Pathian nawl kan ngaih lo ahcun khua thiang nunnak thingkung in kan covo kha a kan chuh ṭhan lai. Biathlam 22:19 ah rak pek a si cangmi kan laksawng kha kan i tlaihpeng lo ahcun, kan sinin a tlauṭhan kho lo, ti khawh a si lo. Vawlei cungah roco hnga dingmi fapa le fanu hna nih mah duhduh in a tlaumi an um i nu le pa ro an sung tawn.

Na khamhnak a tlau kho tihi tuanbia zeital a um maw?

Voikhat ah zaalak khamh timi hi kumzabu (16) ah John Calvin nih hram a rak thok i, Martin Luther zong nih hna a rak tlakpi vemi theory a si. Asinain Khrihfa hna i dirhmunbik cu 1Jn. 5:16-17 hi a si.

“Mi pakhatkhat nih, a unau pakhatkhat kha, thihnak tiang a phanmi a si lomi sualnak a tuah kha a hmuh ahcun, nunnak a petu ding Pathian sinah khan thla a campiak lai – cucu thihnak tiang a phanmi sualnak a um i cu kong ahcun Pathian sinah thla nan cam lai ka ti lo. Palhnak in tuahmi thil vialte hi sual an si ko, sihmanhsehlaw sualnak vialte hi thihnak phanmi sualnak an si dih lo”(1John 5:16-17).

Kumzabu pakhatnak ah Zultu hna i cawnpiaknak nih “… nan mei mihter hlah, na taisawm fek tein i sawmh. Zeicatiah Bawipa a rat lai ni cu kan thei lo. Nan thlarau ṭhangchin seh tiah tu le tu nan i pum lai. Nan zumhnak cu nan karhter suallo ahcun, hmanungbik ni ah nan har sual lai” (Didache 16, AD. 70).

Kumzabu pahnihnak ah Irenaeus nih a ṭial ṭhanmi cu “Kan Bawibik Jesuh sinah van le vawlei ummi paoh nih lukun khukbil hna sehlaw Jesuh cu holh kip nih Bawi ti hna seh (Phi. 2:10-11). Amah nih mikip kha biatak in bia a ceih hna lai. Mi puarthau, mizei rello hna le misual hna cu zungzal mei ah an kal lai i, miding mi, a nawlbia a ngaimi, a dawtnak ah a hmunmi le sual aa ngaichihmi hna cu zungzal sunparnak an hmuh lai” (Against heresies 1:1, AD. 189).

Hi bantuk zumhnak dirhmun hi hlanlio Khrihfa hna in nihin tiang hmuh khawh a si i, once saved always saved timi dirhmun hi cu, Calvin hlanah aho Khrihfa hmanh nih an rak chim bal lo.