7 September 2025 Sunday

Wis. 9:13-18b; Psalm. 9b-10,12-17; Luke 14:25-33

Pathian Nawlbia Palinak nih, “Na nu le na pa kha upat hna,” (Ex 20:12) tiah a ti. Jesuh i dawtnak nawlbia thar zongah hitin a ti: “Keimah nih kan dawt hna bantukin pakhat le pakhat i daw u,” (Johan 13:34). Cun nihin thawngṭha ah Jesuh nih, “Ahohmanh a nu le a pa, a nupi le a fale, a unau le amah nunnak hmanh huat loin ka sinah a rami cu ka zultu a si kho lai lo,” (v.26) tiah a chimmi kan theih. Zeitindah hi aa kalhmi a lomi halmi hna hi kan remh khawh hna lai? Kan dawt awk a simi hna kha zeitindah “kan huat” khawh hna i zeicah? A ngaingai ti ahcun, Jesuh nih kanmah le kan dawtmi hna huatding a kan forh lo. Kanmah le kanmah i hawikomh i nulepa, fale le nupi/pasal dawt hi abiapi tiah a kan ti. Asinain hitin a ti rih: “Ahohmanh amah vailamtahnak aa put i a ka zul lomi cu ka zultu an si kho lai lo,” (v. 27). Cun hitin a chim chap: “Nan ngeihmi thil vialte a hlawt lomi cu ka zultu nan si kho lai lo,” (v. 33).

Pa le nu, nupi le fale, u le nau hna huat? Vailamtahnak kha phorh maw? Thilri vialte hlawt dih? Jesuh nih a chimmi bia hi a biatak maw? A zultu sinak caah a herhmi hi a biapi tukmi a si maw? ruat hmanh! Hi thawngṭha chung i zultu sinak kong he pehtlaiin Jesuh nih zeidah a chim duhmi a si? Zeicatiah hi bia hna hi a faktuk i nulepa upat lonak hmanh a si ahleiin chungkhar leiah aa hngatmi kannih Chinmi hna caah a si.

Fr. Jerry Orbos, SVD, nih a chimning ahcun Philippine Daily Inquirer (Sept 9, 2007) ah a ṭialmi capar ah, Bawipa i zultu sinak a khamtu a ruang pathum a chim. Pakhatnak block (khamtu) cu pehtlaihnak a si. “Ahohmanh a nu le a nupi le a fale, a u le a nau hna kha huat loin ka sinah a rami cu amah nunnak ah ka zultu a si kho lai lo.” A pahnihnak block cu teimaknak ngeih lonak a si. “Hi pakhat nih hin sak hram a thawk nain lim khawhnak ding caah thilri a ngei lo.” A pathumnak block cu thilri a si. “Nan ngeihmi thil kha a hlawt lomi paoh cu ka zultu nan si kho lai lo.” Bawipa zultu sinakin an khamtu cu zeidah a si? Bawipa caah na mission na ṭuan khawh lonak dingah an dawntu zeidah a si.

Phundang in chim ahcun, Bawipa nih amah zulhnak ding ahhin zeihmanh cun ahohmanh, chungkhar pehtlaihnak hmanh nih tlamtling tein kan zulhnak lam ah dawnkhantu a si awk a si lo tiah a kan ti. Kanmah chungkhar telh in zeizong vialte ah amah cu kan biapi bikmi a si awk a si. Zultu sinak cu a biapimi thil a si caah a si. Zultu sinak cu kan lung a dong i kan tha a ba ahkhan kan ngolnak lentecelh a si lo. Zultu sinak cu “wait-hngak” a si lo, zeicahtiah “wait” cu biakhiahnak tuah khawh lonak langhternak a si nain Jesuh caah timhcia tein thimnak a si.

Cucaah nihin Missa ah Zultu sinak C pathum kha ruatṭhan dingin kan duh hna.

A hmasabik C cu Come -Ra a si. Jesuh nih amah he umṭi ding le a chungkhar chungtel si dingin a kan sawm. Asinain a chungkhar chungtel si awkah sawmnak he aa tlakmi kan si khawhnak hnga thil pakhatkhat kan tuah a hau. Caan zeimawzat chung cu mibu nganpi nih Jesuh he khual an tlawng (v. 25). Cucaah Bawi Jesuh nih aa pe taktakmi le aa pe lomi hna kha a ṭhen hna caan a phan cang. Atu cu aho nih dah Jesuh caah thihnak tiang hmanh in amah le amah i hlawt aa tim ti zoh caan a si cang. Hitin a ti: “Ahohmanh ka sinah a rami cu a nu le a pa, a nupi le a fale, a unau hna, amah nupi hmanh huat loin ka zultu a si kho lai lo,” (v. 26).

Zeicahdah Jesuh nih kan chungkhar le kanmah le kanmah hmanh “huat” ding a si tiah a ti? “Huat” timi biafang nih “tlawm deuh duh” tinak a si tawn. Jesuh nih kan nunnak ah Pathian nakin zeihmanh nih biapi deuh le pakhatnak ah a lak awk a si lo ti kha fiang tein a langhter.

Cu bantuk Jesuh bia ah, hi hna nih hin kanmah lei in pumpeknak tling a kan hal. Zultu taktak nih cun Jesuh hnu zulh awkah zeizong vialte kaltak a hau. Jesuh kha midang vialte nakin a dawt deuh awk a si. Jesuh nih a zultu pawl kha ahodah nan dawt hmasa hna ti kha zohfel awkah a forh hna. Catholic Khrihfabu Catechism (CCC 1618) nih Khrih cu Khrihfa nunnak vialte ah a hrampi a si tiah a chim chap. Amah he pehtlaihnak cu chungkhar le zatlang pehtlaihnak vialte nakin a biapi deuh (Lk 14:26). Khrihfabu dirh hramthawk tein Tuufa a kalnak paoh ah zulh awkah, Bawipa thil ah lungthin pek awkah, Amah lunglawmhter awkah le a ra laimi Mopa ton ding chuah awkah nupi ṭhitnak ṭhatnak nganpi a hlawmi pa le nu an um (Biat. 14:4). Khrih hrimhrim nih mi cheukhat kha hi nunning ahhin amah hnu zulh dingin a sawm hna i cu nunning cu amah i zohchunh awk a si peng: “Zeicahtiah an chuahka tein cu bantukin a ummi nupi dang an um i mi nih nupi ngei lomi ah an ser hna i nupi ngei lomi zong an um i vancung pennak caah nupi ngei lomi ah an i ser. 19:12).

Pahnihnak C cu Cross -Vailamtahnak a si. Zeicahtiah vailamtah phurh cu zultu kan sinak lungthin a si. Vailamtahnak cu Khrihfa biaknak hmelchunhnak a si. Vailamtah nih kan biakinn kha a hmelchunh i kan biakṭheng kha a dawhter. Kan thlacamnak cu vailamtah hmelchunhnak in kan thawk i kan donghter. Missa a dih tikah tlangbawi nih vailamtah bantukin a orhlei kut a hler i mipi kha thluachuah a pek hna. Hi hmelchunhnak hi kan hngalh tuk caah a hramthawk ahcun thilthuam asiloah hmelchunhnak sawhsawh a silo nain thihnak dantatnak ah aṭha bikmi a si ti kha philh awkah kan phang. Nihin thawngṭha ah Luka nih zultu pakhat nih vailamtahnak a putmi kong a chim tikah, “a vailamtahnak kha put,” (v. 27) timi biafang kha a hman. “Phorh” timi Greek biafang cu “bastazo” ti a si. Hi biafang hi Luka nih Jesuh i Kalvary ah Vailamtahnak a putnak kong ah a hmanmi biafang he aa khatmi a si (Lk 23:26). Cu bantuk cun Luka nih Jesuh zultu hna nih a intuarnak le a thihnak ah amah hnu zulh dingin a rak i ruahchan taktak. 

Jesuh nih vailamtahnak cu Pa i sunparnak lam le sualnak teinak lam le thihnak teinak lam a si ti kha a hngalh. A man a rel i, “yes – a si” tiah a Pa duhnak kha a ti. Kannih zong nih Jesuh sunparnak le teinak kan i hrawm duh ahcun “a man kan tuak” a hau i vailamtahnak lam ah Jesuh hnu zulh awkah timhcia tein kan um a hau. Nangmah le keimah caah “vailamtah lam” cu zeidah a si? Ka duhnak le Pathian duhnak an i ton tikah, a duhnak cu tuah a hau. Vailamtah lam ah Jesuh caah nifatin ka nunnak pekchanh in raithawinak aa tel. Cu bantuk raithawinak cu kan caah a si khomi le “a thlummi” a sitertu cu Jesuh Khrih thisen in a kan thletmi Pathian i dawtnak hi a si. Lamkaltu Mithiang Paul nih Thiang Thlarau thawngin Pathian dawtnak cu kan lungthin chungah a kan toih cang ti kha a kan theihter ṭhan (Rom 5:5). Pathian cu kan lonh kho bal lai lo. Kan i ruahchanmi le kan ruah khawhmi lengin a kan pek zungzal. Thiang Thlarau nih na thinlung kha Pathian dawtnak in khahter ding na siang maw?

Pathumnak C cu Calculate or Count (tuak) asiloah (rel) a si. Zeicatiah Jesuh i bianabia pahnihnak ka ruah tikah, Jesuh nih siangpahrang pakhat nih amah nakin a sang deuhmi ralkap pawl he ral a doh tikah a man kha ralring tein a tuak a hau tiah a ti. Raltuknak ah teinak a hmuh khawhnak ding lam kha ṭha tein a ruah a hau. Caanṭha a ngeih lo asiloah ṭihnung a tamtuk ahcun, a ral kha biaruahnak in hawikomhnak tuah awkah a herhmi thil um loin aa pe a hau. Khrihfa zultu sinak zong cubantuk cun a si. Zultu pakhat nih bawi pahnih rian a ṭuan kho hna lo. Amah le amah i pekchanh ding asiloah i dinh ding kha aa thim a hau. Kaphnih karlak ah a cheuchum lawng a dir kho lo. A kik zong silo a lum zong silo in amah cu a lum menmen kho lo. Cutin tuah aa zuam ahcun, biaceih ni ah Bawipa Pathian nih amah cu a kaa chungin a chak lai, (Biat. 3:15-16).

A donghnak ah, zultu taktak sinak cu mah le mah i hlawtnak nun ah i pekchanh kha a si. Khrih dawtnak caah harnak, hremnak, nawlngaihnak, sal sinak le toidornak cohlan kha a si. Cu bantuk thil a tlin tikah, zumtu cu khamhnak le zungzal Pathian Pennak lei ah kekar khat hnu kekar in a cawnpiaktu le lam a hruaitu Pathian Thiang Thlarau bawmhnak thawngin khamh a si cang tiah chim khawh a si. Cucaah zultu sinak C pathum cu kan lamhruaitu an si.