Roconak

Audio (aw) zong in ngai khawh a si. 👇👇

Upat ṭihzah mi nu le pa u le nau hna, Nihin ni atu bantuk caanṭha le caan sunglawi ah Chin phunglam ah a biapi ngaimi “Roconak kong” a bia tlangpi thlir in bia chimnak caan nan ka pek caah tampi kaa lawm. Chinmi hna kan nunphung ahhin hrinmi fale lakah fapa le nih roco phunglam kan ngei ti cu nan theih cio. Nain, zeitik chan le caan thawkin dah a rak i sem timi bel cu kan thei kho cio lo. Sihmanhsehlaw, Chin miphun kan nunning/thil tining cu “Pa nih ṭhithruai mi nunning” kan rak zulh caah, fapale nih roco phung kan ngei i mah cucu atu tiang kan zulh. A si ahcun ro, roco timi cu zeidah a si? “Ro” timi cu pupa hna nih an rak kenkoi peng i an rak ngeihmi thil/thilri, thilhring chaw, tangka, hmun ram, thing ram hna kha an si. A tawinak in pupa hna nih an rak ngeih mi, midang sinah an rak phakter duh lomi, an rak zuar duh lomi, an rak humhak mi pawl kha an si.👇👇

Cu ro cu hlanlio chan ahcun fapa hniang nih innpi le, a dang chuakṭi unau hna nih anmah le an tinco ning cio in an rak co. Nain, Halkha Zaathang phun an rak lianngan hnu ah a luancia mi chan sarih, (Lian Nawn-Than Chum-Za Er-Lian Mo-Mang Ceu-Kio Mang-Sui Khar tiang chan sarih) a kum in kum 210 hrawnghrang a rak rauh lio ahkhan, Zaathang phun Sangte chung bawi Lian Nawn nihhin an innchungkhar inn hmunpi cu a fapa hniang kha coter duh loin a fapa upacem kha a rak coter. Cu phung cu Sangpi chung, Sangte chung, Nguntual chung, Darkhuah chung, Vaingam chung lke Hranglung chung hna nih an rak zulh ve. Nain, Khenglawt chung le Thlaceu chung nihcun khahlan/hlanlio ning tein fapa hniang nih cophung kha an rak zulh. Cucaah hmunpi coter cu kan Chin Hakha zatlang nun ahhin, fapa hniang a comi le fapa upacem a comi tiah ṭhen hnih in a ṭhen i a tu tiang an hman cio.

Ro pakhat a comi unau chuakṭi lakah, biana ah ram a ngeimi va si hna sehlaw, lai ram ngeihmi vialte cheuthum ah cheuhnih cu fapa upacem nih a co lai i, a tangmi cu fapa hniang le adang unau hna an i phaw lai. Cun, khual ram an ngeih i a kau lomi ram a si ahcun, ram ṭhabik pakhat kha upacem nih a co lai i, a tangmi cu fahniang le a dang unau hna an i phaw lai. Nain, cu khual ram cu a kaumi a si ahcun, fa upacem nih cheuthum ah cheuhnih a co lai i, a tangmi cu fahniang le a dang unau hna an i phaw lai.

Asinain, cheukhat khua le ram ahcun, fa upacem nih lo ram an ngeihmi vialte lakah a lopil ningin a ṭhabik pakhat cio aa thim lai i, a tangmi cu fahniang le a dang unau hna an i phaw lai. Cu lengah meithal le, sal an ngeih ahcun salṭha bik zong fa upacem nih a co rih lai. Ṭilva/saṭil an ngeih ahcun, saṭil a phun ningin a duh bikmi pakhat cio aa thim rih lai. A tangmi vialte cu, fahniang le a dang unau hna an i phaw lai. A taktak ahcun, falai pawl hi a tlawmbik roco mi an ting tawn. Hmun tampi/voi tampi ahcun zeihmanh an tin lo caan zong a um. Cucaah phungthluk ah “Falai chia le lo lai chia” timi kan ngei.

Hi zawn ahhin mithipa nih fapa ngei loin fanu lawngte va ngeih sehlaw, aho nih dah ro cu a co kun lai? tiah bia hal khawh a si.

Aw, a si. Mithipa nih fanu lawngte a hrin i fapa a ngeih lo ahcun, a fanu le nih a pa ro cu an co kho lai lo. Mithipa he a chuakṭi unau lakah upabik pa nih cu mithipa a ro cu a co lai lengah mithipa a fanule zong va an ngeih tikah amah nih a zulh dih hna lai. Mithipa nih chuakṭi unau a ngeih lo sual ahcun, mithipa a pa chuakṭi unau lakah upabik pa a fapa a siloah cu a fa i fapa upabik nih a co lai. Cuticun kan Chin nunphung ah roco phunglam a kal ningcang cu a si.

A si ahcun, ro hi ro ngeitu pa a nun lioah co khawh a si maw? tiah biahalnak a um kho. A hmaan, ro cu ro ngeitu pa a nun lioah a rocotu (inheritor) nih co khawh a si lo. Ziah tiah, ro ngeitu a nun rih ahcun rothil pawl cu “ro” an si rih lo. Ro ngeitu pa a thih hnu lawnglawng ah a thilri hna cu “ro” ah an cang (Rohtak-thihtak). Cucaah mithipa nih a ‘ro’ kha a ‘roh’ tiah ti a si.

Cucaah Chin Hakha zatlang nun ah roco phung ningin, nu nih co khawh a si lo i pa lawnglawng nih co khawh a si caah, roco a kal ning cu a tanglei bantukin a kal lai.

Nuhrim fa a simi nupi tak fa nih ro a co lai.

Nuhrim fa a um ti lo ahcun, nutlai fa nih ro a co lai.

Nutlai fa a um ti lo ahcun, nupi chun fa nih ro a co lai.

Nupi chun fa a um ti lo ahcun, lakfa nih ro a co lai.

Lakfa a um ti lo ahcun, salpa nih ro a co lai.

Salpa a um ti lo ahcun, phunkhat unau nih ro a co lai.

Phunkhat unau a um ti lo ahcun, sifak ngakṭah an phawt hna lai.

Roconak ahhin bawi le chia tiin thleidannak a um tuk lo. Bawi le chia i thleidannak cu thi le sa in a kal mi tu a si. Bawi hmanh ahcun dot 4 in aa ṭhen rih. (Bawizik-Tilim dot, bawithi 100%; Chantling dot-bawithi 75%; Lailer dot-bawithi 50%; Mathan dot-bawithi 25%; Caw dot-bawithi 0%) hna an si. Caw dot cu michia zaraan (commoner) ah chiah an si.