A THICIAMI THLARAU HNA CAAH

NOVEMBER (2)

ALL SOULS’ DAY

A THICIAMI THLARAU HNA CAAH THLACAMPIAKNAK NI

November ni (2) cu, a thiciami thlarau hna ‘Puai Ni’ tiah rikhiahmi ni sunglawi asi. Kan duhdawtmi hna thlarau kha cinken i theihṭhannak in conglawmh thlacampiaknak le thlacampiak a herhmi thlarau dang hna caah thlacampiak dingah hi ni ah puai tuahnak chan cu asi. Bupi nih mah ni kha vancungram an phak hlan, Thianternak Hmun (Purgatory) ah a um liomi thlarau dihlak hna caah thlacampiak dingin ni sunglawi sinak ri a chiahmi asi. (Note; November thla thlakhat chung hi a thiciami thlarau hna caah thlacam piaknak thla asi).

November ni (2) ahhin Hellhme (Purgatory) ah a ummi thlarau hna vialte kha philhlonak in conglawmh ni asi. Hellhme cu sualhme tuahnak ah a thimi hna asiloah an tuahmi sualnak caah sualman liamnak a tuah rih lomi hna kha Paradise zungzal nunnuamnak hmun an phak hlanah Thianternak Hmun asiloah umtuning pakhat asi. Hellhme i intuarhnak ah Pathian kha luantuk in ngaihlanghnak, hmuhduh tuknak hna aa tel. (Paradise nunnuamhnak hmun le Hellhme cu zungzal in a hmun nain Hellhme tucu hmanungbik biaceihnak ni ah a dihdongh telai). Kannih cu Hellhme i a ummi thlarau kha an sual dandatnak daihter dingah ahlei tuahpiaknak in siseh, thlacam piaknak in siseh, Missa halpiaknak in siseh kan bawmhkhawh hna.

November thla ahhin vancungram i a ummi teinak a hmucang mi khrihfabu kha conglawmhnak in siseh, Hellhme ah thianhnak caah sualmanliamnak a tuah liomi khrihfa hna kha conglawmhnak in kokek nak a lonhmi mithiang hna he pumkhatte sinak kha a hmuhsak. Trent Council nih phungning in a thanhmi cu, Hellhme i a ummi thlarau hna caah kan tuah khawhmi cu thlacam piaknak, ahlu peknak le hleice in Missa pekchanh, halpiaknak hna an si. Hellhme i a ummi thlarau hna, anmah pumpak (asiloah) pakhat le pakhat an i bawmhkhawh lonak cu vancung i a ummi mithiang hna le vawlei i a ummi zumtu hna i thlacamnak cung lawngah aa hngatmi an si. Annih cu an sualnak ruangah fahtemh innak kha an tuar. Annih cu Pathian i ahmaan tein umnak kha tehtekhaan dingah an sualnak ruang i ngaihchiatnak ah a tlin cikceklo ruangah sual dantatnak a ingmi an si.

Hellhme, a umnak kong hi 2Maccabees Bible ah kan hmuh. Judah Maccabeus cu milem hna kha hlutmi thuam hna aa hruk i a thicia mi thlarau hna caah Jerusalem Bawipa inn nganpi ah thlacam pekchanhnak a rak tuah, tiah a ti. Annih cu sualnak ah a thimi an si caah nunnuamhnak Paradise hmun ah kal khawhlo, hremnak Hell zongah kalkhawh loin an um. Cucaah annih cu Hellhme (Purgatory) timi “Thianternak Hmun) ah an kal. 2 Maccabees 12:46 ah “Cucaah misual hna caah an sualnak kha thlahpiak asi khawhnak hnga, sualthlahnak raithawinak kha a tuahpiak hna nak thawngin annih nih thatlonak chung khan an luat lai” tiah a ti.

Pope Benedict (4)nak nih 1915 kum, vawleicung Ralpi pakhatnak ah relcawklo a thimi hna thlarau kha bawmh awkah Tlangbawi paoh nih annih caah November ni 2, MITHIANG HNA PUAINI ahhin Missa Raithawinak voi (3) tuah dingah forhfial in a rak thanh. Cucaah hi ni ahhin Missa voi (3) an tuah asi. Voikhatnak cu Hellhme i a ummi thlarau hna caah, voi (2)nak Missa cu Pope i a tinhnak ah teinak a hmuhnak hnga caah le avoi (3)nak cu Tlangbawi i amah pumpak tinhnak caah a si. Hi Missa a voithum ningin hleice sual luatternak a um caah Missa halpiakmi thlarau cu a tlingmi sual luatternak (ngaihthiamnak) a um. Khrihfa hna nih hi Missa chungah telkhawh kan i zuam awk asi. Mithi ca thlacam piaknak kong tling deuh in – Catholic Khrihfa hna nih Bupi cawnpiaknak ningin November ni (2) ahhin Thlanmual leiah kal in a thiciami hna caah Missa ngaih le thlacam piaknak kan ngei. Zeicah? Pathian a zum i Jesuh Khrih hnu a zulmi paoh kan thih tikah a dingmi thlarau cu vancung ah a kai lai i, a sualmi hna thlarau cu zungzal hacang rialnak hmun Hellram ah kal a silai, tiah kan zumh cio. Sihmanhsehlaw, Pathian nih cun a thianghlimmi le nunnak cauk chungah min ṭialmi (Bia. 20:15) lawng kha a pennak vancungram ah amah he zungzal umṭi dingin a lakte hna lai. pathian nih amah he zungzal nunṭi ding ahcun a thiang cikcekmi kan si a herh.

Minung cu kan thih tikah kan nunlio i kan tuahser ningcio in dantatnak kan in cio ding asi ko nain, a hngalko buin sualnak a tuah hramhram mi le hngalhlo ruangah sualnak a tuahmi pahnih cu an sualnak aa khat lailo. Pathian a zum i nifatin amah duhnak tuah kha aa zuamlen ko nain, duhfahtuk, thinhun, hakkauh, nahchuah, ziarngeih le sikhuat, ralchanhnak… sualnak hme semtete he a thimi thlarau hna cu Hellram phanh tlakin sualngantuk a tuahlo nain, vancung luhcolh khawhnak dingah a thianghlim ṭunglo mi thlarau hna an si i, hi thlarau hna cu sualman liamnak hmun (Thianternak Hmun) Purgatory-Hellhme ah an kal lai, tiah Bupi nih a cawnpiak. Purgatory kong hi Bible thiang chungah dairek in aa ṭiallo nain hi hmun a sawhduhnak le a hmuitinhnak Bible biafang kan hmuh len ve.

Bible ca chungah Purgatory-Thianternak Hmun asiloah Hellhme kong hi; “Thlarau thonginn, mithi hna thawngṭha chimhnak hmun, zalonnak le luatnak hmuh dingah temhtuar innak hmun, mei in an rianṭuan ning cio ah hneksak deelnak hmun, tlawmpalte dantat an innak hmun, hmailei chan ah sualngaihthiamnak hmuhkhawh rihnak (hnabei seinak) hmun, mithi hna sualthianhnak hmun, mei chungin chuah (khamh) ṭhannak hmun” tiah bia tungphei hnuhmai let in a phunphun in kan hmuh.

Hell tlak ding sualnak kongah (Mt. 12:32) ah kan hmuhmi cu;- “Mi Fapa ralchan in bia a chimmi cu ngaihthiam khawh asiko lai, sihmanhsehlaw, Thiang Thlarau ralchanh in bia ṭhalo a chimmi cu tuchan ah siseh, hmailei chan ah siseh ngaihthiam khawh an si lailo” a ti.

Bible nih a chimmi Hellngan zong asilo, vancungram zong asi fawnlo i, vawlei zong asi fawn lomi, a dangtein hmun a umrih mi, Hellmei chung tlak awk in sualnak a tuah lomi hna le, Pathian hmai hmuh awk tlakin a thiang ṭunglo mi hna, an sual thurhnawm thianhnak hmun a herhnak le cuka i a ummi thlarau hna ca i thlacampiak a herhnak kong kha a tawinak in langhter ka vun i zuam lai.

+ Filipi 2:10-11, Cucaah Jesuh min upat awk caah vancung i a ummi vialte hna le vawlei tang vawlei i a ummi vialte hna nih an khuk an i bil lai i … ‘Jesuh cu Bawipa a si’ an ti lai.

+ Biathlam 20:11-15, A sualnak kha mei in hneksak deel asi lai …

+ 1Kor. 3:13-15, Thihnak le mithi khua zong nih khan, an hrenmi mithi kha an hun chuah ve hna … Nunnak cauk chung i min ṭiallo mi paoh cu Meialh tili ah an paih hna.

+ Biathlam 7:13-16, Himi hna hi hremnak nganpi a ingmi kha an si, Tuufa thi chungah an puan an suk i an puan cu a vaar cang.

+ Heb. 12:14, Nunnak thiang ngeilo in, ahohmanh nih Pathian cu an hmu kho lailo.

+Rom. 3:13-18, A dingmi ahohmanh an umlo.

+ 1Jn. 1:8-10, Kannih nih sualnak kan ngeilo kan ti ahcun kanmah le kanmah kan i hlen asi i … Pathian cu lihchim ah kan ser …

+ Mt. 5:26, Biangaite kan chimh, dan an i tatmi a donghtiang khitkhet in na in hlantiang, thong ahcun na um lai.

+ Isaiah 6:5-7, Meiṭil nih na hmur an tawngh cang; cucaah cun mawhchiat awk na sinak cu a lo cang i na sualnak cu ngaihthiam na si cang.

+ Eph. 4:9, “A hung kai” ti cu a sullam zeidah asi? Hmasabik ah “A rung ṭum” tinak asi. Cucu vawlei tang vawlei ahkhin a vung ṭum tinak asi.

+ 1Pet. 3:19, Thlarau in a nunnak cun, thong i thlakmi thlarau hna sinah a vung kal i phung a chim.

+ Psalm 30:3, David Siangpahrang nih cun mithi khua in na ka kirter ṭhan, khorthukpi chungah a vung kalmi hna sinah kaa telve nain ka nunnak cu na ka pekṭhan.

+ Isaiah 42:6-7, “… A muimi thonginn chungah a ṭhumi cu na luatter hna lai.”

+ Jude 1:23, “Meichung khan chuah hna ulaw khamh hna u …”

Ulenau hna, a cunglei i langhtermi Bible caang hna kan zoh tikah Hell nganpi lengin a dang hmun pakhat a umrih i, cu hmun Purgatory i a ummi thlarau hna caah thlacampiak a herhnak kong ka vun chim rih lai.

Minung hi kan thih i hmanungbik biaceihnak ni ah minung kha zumhnak a ngeih le ngeihlo cuaithlainak in, bia a kan ceih lailo i kan rak tuahsermi a chiat ṭhatning cio khin biaceih kan silai i kan tuahning cio khan kan hmuh (zun) lai (2Kor. 5:10). Cuticun minung kan tuahser ning cio in dantatnak kan ing lai ti a hngal, a theihko buin sualnak a tuah hramhram mi le a hngalhlo ruangah sualnak a tuahsual mi pahnih dantatnak cu aa khat lailo ti duhnak a si. Phungthluk 25:4 ah “Ngun kha a ek hlonh law cutikah zungthiam nih thildawh ah a ser lai” a timi cu sualnak kha Pathian nih a hlonhpiak dih hna hnuah Mithiang ah an chuahter lai, tinak a si.

Cun 1Jn. 5:16 ah kan hmuhmi cu, “Mi pakhat nih a unau pakhat kha thihnak tiang a phanmi asilo mi sualnak a tuah kha a hmuh ahcun nunnak a petu ding Pathian sinah khan thla a campiak lai. Cucu thihnak tiang a phanmi sualnak a tuah lomi hna caah asi. (Hell a tlacang mi hna caah asilo). A pehrih mi cu, palh in tuahmi thil vialte hi sual an sidih ko, sihmanhsehlaw, sualnak vialte hi thihnak a phanpi mi sualnak an sidih lo” a ti. Cathiang nih “THIH” a timi cu Pathian he i ṭhen kha a si i, thlarau le pum aa ṭhen i minung thih kha “Aa Hngilh” tiah a ti.

Catholic lawng nih hmanmi Bible 2Maccabees 12:42-43 chungah, “Pa ralṭha Judah mi kha raltuk ah a thimi hna sualnak hmual cu an mit in an hmuh cio cang bangin sualnak in mah le mah i thianh awk ah ralkap hna kha a forh hna. Cuhnuah pakhat cio sin khan phaisa a hal hna i, drakma tangka thonghnih dengmang an ngah i, mah phaisa cu Jerusalem khuapi ahkhan, an sual raithawinak caah a kuatpiak hna”. Cucu thawhṭhannak kha lungtak tein a zumh caah asi.

A cunglei i mithi hna caah Pathian biakchanh pekchanhnak an tuah poah in, mithi thlarau hna caah sualngaihthiam an sinak hnga thlacampiaknak an tuahmi hi thil sunglawi asi i ṭhathnemnak nganpi a ngeiko ti kha kan i zohchunh awkah a kan chimh.

Purgatory (Hellhme) kong i thlarau hna caah thlacampiak kong le Khrih Pum le Thi in Missa tuahnak raithawi pekchanhnak le nawlpiaknak kong hi AD. 211 thawkin Khrihfabu tuanbia le Pathian biakningcang a rak ṭialtu hna asiloah Church of  Fathers (Bupi Pale hna) a simi (1) Tertulian (2) Origen (3) Cyzianzus (4) John Chrysostom-Pope (5) Cyprian  (6) Ambrose (7) Augustine (8) Basil (9) Gregory the Great tiin Thiang Thlarau ṭhawnnak a ngeimi Catholic Bupi Pale hna nih mithi hna thlarau caah thlacampiak hna u, tiah Catholic Khrihfabu hna kha biatak tein an rak forhfial hna tikha Bupi tuanbia cauk chungah kan hmuh.

Cucaah hawidawt hna, Purgatory – Thianternak Hmun- Hellhme i a ummi, mithi thlarau hna caah thlacampiak hi santlai ṭhathnemmi asiko, tiah na zumhkhawh asiah le, na zumhkhawh hringhran lo asi zongah, Purgatory cu a um hrimhrim ko ti le mithi hna thlarau caah thlacampiak cu santlai ṭhathnemmi asiko ti cu Bible caang le Khrihfa Bupi hramthawhnak Pale nih tehtekhaan in an kan chimh i an kan chiahtak dihko cang.

Catholic Bupi nih a cunglei i Bible caang le Pupa hna cawnpiaknak a tlinh i a rak zumhmi hi, zeizong vialte he a tlingmi le a tlinhkhotu Khrih i “Pum” asi caah asi. “Ahotal nih, ‘ka lung cu ka thianter i ka sualnak in ka thiangcang’ an tikho lai maw?” (Phungthluk. 20:9). Bawipa tlang ahcun ahodah a kaikho lai? a biakinn thiang chungah ahodah a lutkho lai? tuahnak le lungthin in a thiang i, siasal kha bia lo i hlennak biakam a tuah lomi kha an kai kho lai i an lut kho lai. Bawipa nih thluachuah a pek hna lai i, annih a khamhtu hna Pathian nih an suallo a ti hna lai” (Psalm 24:3-5).

Catholic Khrihfabu nih kumfatin November (2) ni ah mithi vialte thlarau hna caah Thlanhmun ah thlacampiaknak le Missa Raithawi pekchanhnak a tuahpiak zungzal. Hi ni ahhin thlacamnak in siseh, Missa ah itel venak in siseh, ahlu tuahpiak (pek)nak in siseh telkhawh i zuam hna u sih!

Nobert Ca Ling (Office of Social Communication-OSC)

Hakha Diocese