Aa thial lengmang mi lo tuah ruangah kan tonmi harnak
1. Thingkung hau pengnak
Thingkung a hmawngtuk cangmi kum 1000 pinlei a si cangmi kungkhat nih ti kalan 600 a chuahter khawh ti a si. Thingkung nih hin minung nih kan dopmi Oxygen thli thiang lawng siloin kan dinmi ti thiang zong a chuahter chih. Kan Lairam hi thingkung tamnak ramṭha a rak si ko nain aa ṭhial lengmangmi lo kan tuah ruangah tupi ṭhaṭha le hmawng ṭhaṭha zong kan thian dih hna. Tuu le hmong ṭha a tlawm deuhdeuh i ruahti le ti thiang kan hmuh mi a tlawm deuhdeuh ve cang. Atu nakin hmailei kum 10 pinah ruahti, ti thiang le thli thiang a tlawm deuhdeuh lai ti cu hmuh chungkhawh a si. A ruang cu kum tinte thing kan hau peng rih caah a si.
2. Kumtin meiduah pengnak
Cinthlakmi paohpaoh a ṭha kan timi khi mit in kan hmuh khawh lomi vawlei a sersiamtu rungrul (Indigenous micro-organisms) timi IMO a tam caah a si. Cu rungrulte cu vawlei chungphaw 5cm thuhnak tiang hrawnghrang ah hin tambik a um ti a si. Cu rungrul a nun peng ko ah cun rian a ṭuan peng i cinthlakmi paoh a ṭha kho peng ti a si. Cinthlakmi ca lawng siloin saṭil arva ca tiangah a ṭhami an duhmi a si.
Tahchunhnak ah vok nih ramlak ah vawlei a tun, a kheih dih kan timi khi cu rungrul umnak vawlei cu a si i a ṭhan a ṭhaṭer ti a si. Mit in kan hmuh khawh lo nain kanmah bawmtu ah Pathan nih a kan pekmi thluachuah rungrul a si. Cu rungrul i a ral nganbik cu mei a si. Kumtin mei kan duah peng ruangah kumtinte in IMO kan pam. Cun ti le rawl pamnak, tisik anhnah an hringso le saṭil arva, tangka phaisa tiangin pam kan si i nunhar kan tuar. Kakip hmunkip kan vahvaihmi zong hi IMO pamnak nih a kan vahvaihter ti hi ka ruat ngai tawn. Hi vialte pamnak kan timi hi aa ṭhial lengmangmi lo tuahnak kan hman ruangah a si.
3. Lothlawhnak
Laimi cu lo hi a tuah in tuah loin a thlawh bak in a thian khawh chung thiang in a thlomi kan si. Thiang tein lo kan thlawh ruangah IMO kan ti lengmangmi rungrul kha ni direct in kan emhter i kan thah dih. Kum khat caah cun a ṭha ko nain kum tampi hman khawh a si ti lo. Thiangte kan thlawh tikah IMO a thi i vawlei a hak. Tupi vawlei a nem kan timi khi IMO a nun peng caah a si. Ni nih direct a emh lonak ah IMO tam deuh a nung kho i vawlei a nem deuh ve. Lo kan thlawh peng ruangah hin ṭhial a hauh pengnak a si ve.
Minung cu kan karh deuhdeuh nain kan vawlei cu a karh deuhdeuh kho ti lo. Cucaah aa ṭhial lengmangmi lo tuahning hicu kumkhat pawkhimnak ca lawng ruah in lamphawk (phiatlan) pawkhimnak ti zongin ti khawh a si. Cun hmailei techin fapar ca tiang ruah khawh ti loin mah zawn lawng aa ruatmi lo tuahning ti zongin ti khwh a si rih. Cun Bible lei in kan chim ahcun vawlei zohkenh le kilkawi in ṭhaṭer ṭhanchotertu si loin kan thingram a pamhtu, IMO a that pengtu, ram le vawlei a hrawktu Khrihfa ti zongin ti khawh kan si rih hnga.
Nunnak timi le rawl (Food-life) hi ṭhen awk a ṭha lomi a si. Phaisa nih zeipaoh a tuah khawh (money can do everything) ti a si ko nain phaisa tampi um ko sehlaw eidin awk ti le rawl a umlo, a chuah lo ahcun nun khawh a si lo. Ram chungin ti le rawl tampi a chuah ko ahcun phaisa a umlo zongah nun khawh a si ko.
Cu a si caah kan nunnak he aa ṭhen kho lomi le rawl kong kan ruah tikah hin kan lo tuah ningcang hi kan ruah ṭhan hmasat le kan remhṭhan, kan thlen hmasat a herh ngaimi a si. Cu thlennak caah lo tuahning phunthun kan vun langhter te lai.