ṬHATHNEMNAK A PEMI KHUACAAN

MINUNG CA HATHNEMNAK A PEMI KHUACAAN

Khuacaan hna cu minung ca a ṭhahnem i, mi vialte he aa pehtlaimi vialte sertu nih a timhmi a si. Vawlei pumpi tahnak in khuacaan cu minung i umnak caah a biapibik in a herhmi sining tampi kha a pehtlaimi hnok cencun in a ummi ningcang pakhat a si.

            Science thiamsang hna i zapi hnatlak mi, a fekmi cekhlat tuaktannak an hmuhsak mi ningin, kannih cu kumkhat chung khuacaan aa helnak ningcang ah chiachia hruhru in a linhnak kha kan tonnak kong an hmuhsak. A luancia kumhra bu tlawmpal chungah khuacaan a linhnak he hmunkhat in, tipi thuamthum rili i hmungduai in a ummi ti hna an kainak, a chiahru mi khuacaan, (thlichia hrannak, tilianhnak) hna zong hmunkhat in a chuak ṭheo tawn. Cuticun khuacaan chiatnak pakhat cio caah teikpan thiamsang rikhiahmi a hrampi konglam tahnak hmatṭan ningin fehter rikhiah khawh a si lo.  

            Khuacaan linh a sannak kha tlaihkhip awkah (asiloah) khuacaan linhnak a chuahter mi, a ṭhawnter deuhmi minung hna ruangah a chuakmi konglam hrampi hna kha tlaihkhip a rak herh caah mizapi cu mah ṭhutdir ning, thilri chuahter ningcang, hman ningcang hna ah thlennak tuah ding a rak herh cang. Minung leikap in tlaihkhip khawh lomi konglam dang a umnak zong kan cohlan ding a si. Bianaah meitlang a puahnak kong, Vawlei pumpi nih Nika a heelnak lam umtuning, Vawlei aa heelnak a laifang cer a sirhnak umtuning an i dannak hna a si.

            Asinain Science lei cekhlatnak in an langhternak ah minung rianṭuannak, sehzung hna in tampi an serchuah mi a hring muici inn datkhu hna (Carbon dioxide, Methane, Nitrogen oxide le a dang datkhu hna) ruangah a rauh deuh hlante kumhra bu hna in a rak chuakmi khuacaan linhnak a rak chuak tiah a hmuhsak.

            Hi datkhu hna cu thlitu lakah aa khonnak in Vawlei pumpi in niceunak kha a cerh ṭhanmi a linhnak nih cu hna kha kuai lak in a tuah kho lo. Thil sining fak deuh in a chiatter mi a dang a hrampi pakhat cu Vawleicung kenkip ah thazaang sinak in an hman cio mi alh thil (meichuah tertu thil=fuel) ruangah a si. Cun a hrampi pakhat a si rih mi cu cinthlak rianṭuannak caah tupi hna hmawngthiamnak, Vawlei kha a dang kongkau caah hmannak ruangah a si.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *