JB Thawng Luai Mang

BIAHMAIHI
Upatnak

Vawleicung biaknak ngan pali a simi Hindu, Buddhist, Muslim, Christian le bianak dangdang le protestant pawl hna nih dawtnak (Cf.1Jn 4:8) le zawnruahnak (Cf.Mt 7: 12) lawng hi an chim i, an zulh dih caah ka upat dih hna. Pathian dawtnak konglam ahhin cun an biaknak an ṭanh cio. Bu aa ṭhenmi pawl nih 95 Theses of Martin Luther cherhchan in an bu an ṭanh cio ve. Kei zong nih Pathian dawtning phunthum (95 Theses) ṭial in biadik le biahmaan cu ka ṭanh ve (Cf.2Kor 13:8).

Hmanmi Bible Pawl

   Hi cauk  ṭialnak ca i ka hmanmi Bible hna cu;

* Rev. S. Hre Kio (Baptist) lehmi Bible ca (Falam holh).
* Rev. David Van Bik (Baptist) lehmi Bible ca (Hakha holh).
*  Rev. Judson (ABM) lehmi Bible ca (Kawl holh).
*  Laṭin Vulgate in lehmi Douay Version (1609 – Mirang holh).
*  Christian Community Bible (Catholic Pastoral Edition) (CCB Mirang holh).
*  Rev. Fr. John Aye Kyaw lehmi Catholic Bible Ca (Kawl holh) hna hi an si.

Zangfah nawlnak

    Hi cauk chung i Bible catlang le na relmi Bible Cauk chung i catlang an i lawh lo a sile ka hmanmi Bible Cauk dangdang chung i catlang pawl rak zoh ve hram ko tiah zangfah kan nawl. Zohchap dingah:-
    (1) Rom 10:2-4 “An ṭanhzia hi ahmaanlo”. (Rev. S.  Hre Kio)
    Rom 10:2-4 “An ṭanhzia hi palhṭanh a si”. (Rev. D. Van Bik)
  (2) Gal. 5:12 “…cuarpartan…” (CCB)
    Gal. 5:12 “…ṭhawl hna uh…” (Rev. Judson)
(3) Lamkaltu 20:28 “A fapa thihnak thawngin amah taah aa ser cangmi Khrihfabu” (Rev. Hre Kio),
    Lamkaltu “… a thisen in a cawkmi Bupi”. (Douay Version)
            (4) Gal. 5:19-21 “A bawrbawr in an i ṭhen” (Rev. Hre Kio),
                     Gal. 5:19-21 “Bupi ṭhenak” (Rev. Judson).
    
Hi cauk chungah Bu (asilole) Bupi ti i ka hmanmi hi a tanglei bantukin an hman ve caah a si;
(1) Rev. S. Hre Kio        – Bu (asilole) Bupi
(2) Rev. D. Van Bik       – Bu (asilole) Khrihfabu
(3) Douay Version       – Bupi
(4) CCB            – Bupi
(5) Rev. Judson        – Bu (asilole) Bupi (အသင်း/ အသင်းတော်)
(6) Rev. Fr. John Aye Kyaw    – Bu (asilole) Bupi (အသင်း/ အသင်းတော်)
    
Timhtuahnak
Hi cauk chung i ka ṭialmi hna cu, Inkyinkhone parish Mino tinṭan (March 2009) lio i, Saya Michael Sairuma le Saya John Sial Kham hna he kan cawnpiak mi hna pawl kha Rev. Fr. Michael Zung Cung (P.P) nih a chek dih hnu in an chuahmi “A Sungmi Kan Zumhnak” (Cf. 2Peter 1:1) cauk chungin acheukhat hna kha kaudeuh in ka ṭialṭhan mi a si.
Hi cauk hi Rev. Fr. Andrew Biak Lian Uk forhfialnak in Bungzung parish Mino tinṭan (March 2013) ah cawnpiak ding ruahchan in ka ṭialmi  a si.

Lunglawmhnak

Hi cauk ṭial khawhnak dingah thla a ka campiak tu Lumbang parish Patung Retreat (November 2012); Locom khua i aa telmi pawl si hna seh, Hakha zone Nubu tinṭan (November 2012) Sakta khua i aa telmi pawl si hna seh, Hnaring khua Ordination (March 2013) i aa telmi pawl si hna seh, Surkhua parish Khrih Siangpahrang puai (Feb. 2013) i aa telmi pawl si hna seh, Bungzung parish Mino tinṭan (March 2013) i aa telmi mino, pabu le nubu pawl si hna seh, Lente parish Pathian bia cawnpiaknak (April 2013) i aa telmi pawl si hna seh, Phai parish -ဝိညာဥ်စိန်ခေါ်ပွဲ (April 2013) i tawlreltu Rev. John Tual Khan Sum, Sister Ann Mary le a lettu pawl si hna seh, Sakta parish pabu tinṭan (Dinlopa khua April 2013) i tawlreltu Rev. Fr. Michael Van Lian, Rev. Fr, Lucas Khia Mang le aa telmi pawl si hna seh, Hakha Chin Oo Si sang le Pyidawta sang nubu pawl le midang dang pawl hna nan thlacampiaknak cungah lunglawmhnak tampi ka ngei.
Pathian bia ka chim tawnmi pawl hi ca in ṭial dingin forhfial le bawmhpah in thla a ka campiak zungzal tu ka dawtmi ka nupi Emily Mang Hlei Ṭial (L.L.B; B.Ed.), ka fapa Dr. Stephen Cung Sin Thawng Luai (M.B,BS.) cungah siseh, ka fanu Mai Oliver Yin Hua Thawng Luai (B.A M.A) cung zongah lunglawmhnak tampi ka ngei.
Hi cauk ṭialnak ding i ka hmanmi CCB (Catholic Pastoral Edition) Bible Ca-uk hi 2005 Sea Game, Manila in laksawng aa ka phorhtu ka fanu မြတ်ဇာခြည်လင်း (မြန်မာ/ဗုဒ္ဓ) le ka herhbaunak i a ka ṭuanpiak lengmangtu  ယကိဒင်သင်း (မြန်မာ/ဗုဒ္ဓ) cung zongah lunglawmhnak tampi ka ngei.
Laimi Bible rel khawh dingin Laica a tuahtu Rev. JH. Cope (ABM) le Bible ca a kan lehpiaktu Rev. David Van Bik (Baptist Hakha holh), Rev. Stephen Hre Kio (Baptist, Falam holh), Rev. Judson (ABM, Kawl holh), Rev. Fr. John Aye Kyaw (Catholic, Kawl holh), Rev. Kam Khaw Thang (Tiddim holh), Michael Vung Suan Lian (RC, Tedim holh), Rev Lawrance (Presbyterian, Mizo holh) pawl hna cung zongah lunglawmhnak tampi ka ngei.

Khrih Bupi hi ka rak huattuk lio ahhin, biatak hmuhkawh dingin kum (12) renglo mitthli he nitin catloin a thli tein Rosary thla a ka campiaktu ka dawtmi ka nupi Emily cungah siseh, Bible ca hi ahota dah a si, zei Bupi tuahmi dah a si tiah ka halh ruangah Khrih a Bupi chungah lam aa ka hruaitu Saya John Ṭial Khuai (Falam Parish) cungah siseh, lungnemte le a thli tein Thlarau thlaici a rak tuhtu Rev. Fr. John Maung Nee le Sister Hilda Khin Win Myint cung zongah lunglawmhnak tampi ka ngei fawn rih.
Pathian rianṭuannak ah khual a tlawn pah in aa dengkhong sual i, a ngalruh a kiah ruangah nganfah tuarpah in abiapi ngaimi Doctrine aa ka chimtu, hi ca a tawlrel i a ṭialtu Rev. Fr. Paul Kip Thawng; Pastoral Centre (Hakha) cung zongah lunglawmhnak tampi ka ngei.
                    
                    Dawtnak he,
        
                    JB. Thawng
                    B.Com (AA)

                   Dated 17th May, 2013

DAWTNAK

Pathian cu dawtnak a si

1.    Pathian nih minung a dawt ruangah minung zong nih Pathian kan dawt ve a herh. Zeiruangah ti ahcun, Pathian cu dawtnak a si (cf.1Jn. 4:8). Pathian kan dawt tikah Amah mui keng in a sermi minung zong kan dawt ve a herh (cf. Deu. 6:5; Lev. 19:18). Pathian le minung dawt ding timi nawlbia pahnih hi profet hna an phungchimnak vialte a huapdih tiang in abiapi ngaimi nawlbia a si caah Jesuh nih atu le atu “nolh ṭhan” in voi tampi a chim (cf. Mt. 22:37-40). Dawtnak cu fiangchin seh tiah “Pathian dawt ding kongah pathum, minung dawt ding kongah pasarih” in “Nawlbia Pahra” chungah a chim (cf. Ex. 20:1-17). Dawtnak cu pahra in Bible zapi ah a cang. Dawtnak kong cu vawlei hramthawk in an chim lengmang i nihin ni tiangah a dong kho lo, zeitik zong hmanhah a dong kho hlei lai lo (cf.1Kor. 13:8). Bible ca chungah, dawtnak le bia dang pawl kha Pathian nih “nolh ṭhan” in a chimmi tampi a um. Cu bia hna cu vancung ah Pathian nih a ṭial cangmi le zungzal a hmun dingmi bia pawl an si (cf. Gen. 41:1:32; Salm 119:89).

1Jn. 4:8 “Pathian cu dawtnak a si.”

Deu. 6:5 “Pathian cu na thinlung dihlak, na nunnak dihlak le na thazaang dihlak in na dawt lai.”

Lev. 19:18, “Nangmah naa dawt bantukin midang zong va daw hna.”

Mt. 22:37-40, “Jesuh nih ‘Bawipa na Pathian cu na thinlung dihlak, na nunnak dihlak le na thazaang dihlak in na dawt lai, na innpa kha nangmah naa dawt bantukin na dawt ve lai. Moses nawlbia le profet hna cawnpiakmi vialte cu hi nawlbia pahnih nih hin a huapdih hna tiah a ti.”

1Kor, 13:18,  “Dawtnak cu a dong kho lo.”

Nolhṭhannak

Gen. 41:32, “Na mang ah voihnih tiang na manhnak cu Pathian nih hi bia hi a ṭialcang i a rauh hlanah a phan lai tinak a si.”

Salm. 119:89, “Maw Bawipa na bia cu zungzal in a hmun lai, vancung ah a um cangmi bia a si”.

Minung dawt ding

2.    Pathian nih minung a dawt caah kannih zong nih kan hawi minung a sive mi cu zei bu, zei biaknak an si zongah, kan ral tiang in kan dawt ve a herh (cf. Mt. 5:44). Cupinah, Pathian nih minung nunnak caah a sermi thingkung, saram le nunnak ngei lomi ti, ni, tlang le lung hna le sermi thil vialte hna kha a dawt hna caah kanmah zong nih dawt ve kan herh i, minung nunnak le ṭhanchonak caah ṭhahnem tein kan hman a herh.
Ei dingah a kan pekmi saram pawl zong hremlo le ṭhathnem tein eiding kan si. Thingkung le saram zong holh an thiamlo nain lunglawmh le ngeihchiat an thiam ve caah thluachuah le thlachiat an kan coter khawh (cf. Habakuk 2:17). Nunnak a ngeilo mi zong Pathian nih a fimnak in a sersiam hna ruangah, holh an thiamlo nain lunglawmh le ngeihchiat an thiam caah thluachuah le thlachiat an kan coter khawh. Kan Bawipa Jesuh an thah lio zongah ni nih a ngeihchiat langhternak ah a hmai a thup i lii zong aa hnin, van zong mithli ruahti in a sur, tlang le lung hna le puanzar zong an lungkuai in an i thlek i an kuai dih (cf. Mt. 27:45-51).
Pathian lawng dawt i minung dawtlo cu Farasi pawl bantuk an si (cf. Mt. 23:23-26). Minung a dawmi hna cu zeibantuk miphun le biaknak an si zongah vawlei thluachuah an co. Iziptram nau zohkhenhtu sayamah pawl zong Israel pafa pawl an that siang hna lo i Pathian ṭhatnak an co (cf. Ex. 1:15-20). Cucaah caanṭha kan hmuh fatin ṭhatnak tuah zungzal awk kan si (cf. Gal 6:10).
    
Mt. 5:44 “Nan ral kha daw u law, an hremtu hna caah thla campiak hna u.”

Habk. 2:17 “Labanon tupi ah thing na hau, atu nangmah hau na si cang lai, a saram pawl na thah hna, atu ahcun cu ramsa pawl i ṭihnak he na khat lai.”

Mt. 27:45 “Chun laipi ah ramchung pumpaluk in chunmui a tlung, Jesuh fakpiin a auṭhan i a thaw a cat, cun Biakinn puanzar cu ṭhenhnih ah aa ṭhen, lii aa hnin dih i lungpi zong an kuai dih.”

Mt. 23:23-26 “Phungbia cawnpiaktu saya hna le Farasi mi hna, nan caah ngeihchia a va si dah! Midepde hna!… Nawlbia nih abiapi taktak a timi dinnak le mi zangfahnak le zumhtlak mi sinak hna cu zeihmanh ah nan rel ṭung lo. Mitcaw pawl! nan hrai chung i a ummi thil cu thianh hmasa u law, cucun pei a lenglei zong cu a thian ve lai cu.”

Ex. 1:15-20 “Nau dongtu sayama pawl nih cun pa naute zong kha thatlo in an zuah dih. Pathian ṭhatnak cu nau dongtu sayamah hna cungah a tlung.”

Gal. 6:10 “Cu caah caanṭha kan ngeih fatin, aho cung paoh ah thilṭha tuah hna u sih.”

Pathian dawt ding

3.    Nawlbia pahra chung i, Pathian pakhat lawng na biak lai a timi hi nihin ah, Bawi pathum Pathian pakhat a simi Pa, Fapa, le Thiang Thlarau kha dik tein kan biak lo asiahcun hell tlaknak a si. Cathiang nih Pathian sunparnak caah zei thilpaoh fiang tein a chim lo (cf. Phut. 25:2). Pathian dawt ding timi bia cu thukngai in a chim caah theihthiam a harngai (cf. 2Peter 3:16) i, Cathiang an hrilhfiah tikah Pathian lung tlinnak in an biak lo asiahcun hremnak deuh an tong (cf. 1Chan. 15:13).
Pathian an ṭanhtuk nain “palhṭanh” asicaah Pathian sialmi lam chungah luh loin (cf. Rom.10:1-3), thihnak lam tu an zulh (cf. Phut. 16:25). Pathian duhning le a lungtlinnak in kan biak khawhnak ding ahcun (cf. Heb.12:28); Pathian dawtning phunthum (Biatlang-95) ahhin, “Pathian pakhat lawng na biak lai” timi nawlbia hi ka rak fianternak cu a si.

Mt. 4:10 “Jesuh nih ‘Bawipa na Pathian lawng na biak lai i a rian lawng na ṭuan lai’ tiah a leh.”
Phut. 25:2 “Pathian nih thil a thuhmi hi a sunparnak cu a si.”

2Peter 3:16 “… a cakuat chung i biahla a ṭialmi cheukhat cu theihthiam a har ngai…”

1Chan.15:13 “Bawipa duhning in kan biaklo ruangah Bawipa kan Pathian nih a kan hrem hi a si.”

Rom 10:1-3 “Pathian caah an ṭang ngaingai ticu a theihpitu ka si; sihmanhsehlaw an ṭanhzia hi palhṭanh a si. Cu caah…. Pathian nih…a tuahmi lam chungah an lut duh lo.”

Phut. 16:25 “Lam, tiin na ruahmi kha thihnak lam a si kho.”

Heb. 12:28 “… a lung aa lawmmi paoh nih amah cu upatnak le ṭihzahnak he bia u sih.”

Phunglam pathum

4.    Nihin ah, Bawi pathum Pathian pakhat kha diktein kan biak lawnglawng ah Pathian pakhat a biatu taktak kan si lai, zeicaah ti ahcun, Pa cu Pathian a si, Fapa zong Pathian a si i (cf. Heb. 1:8), Thiang Thlarau zong Pathian a si (cf. Jn. 4:24). Pa, Fapa, Thiang Thlarau Pathian pakhat kan dawt tikah (a) Pathian zumh ding (b) A bia ngaih ding le (c) Amah biak ding timi phunglam pathum   hi kan zulh a herh. Pathian biak timi cu thlacam ṭi, thangṭhat ṭi, ahlu pekṭi men lawng a si lo, raithawinak pek hrimhrim a herh. Raithawinak (Mass) ahcun Raithawinak a petu Tlangbawi le Biakṭheng a um hrimhrim a herh.

Heb. 1:8     Cun Fapa cu Pathian nih “nangmah cu Pathian na si…” a ti.

Jn. 4:24 “Pathian cu Thlarau a si.”
Heb. 1:8     Cun Fapa cu Pathian nih  “nangmah cu Pathian na si…” a ti.

Jn. 4:24 “Pathian cu Thlarau a si.”

Phunglam phunthum

5.    Pa, Fapa, Thiang Thlarau cu aa thlen bal lo bantukin Pathian biakning, Pathian zumhning le Pathian bia ngaihning timi Pathian dawtning zong a thleng lo a titu cu “palhṭanh” a si cang i a sualmi a si cang.
(a) Pa chanah Pathian dawtning (b) Fapa chanah Pathian dawtning le (c) Thiang Thlarau chanah Pathian dawtning tiah Pathian dawtning phunthum aa thleng cang. Zeicah ti ahcun, Tlangbawi cannak a thlen fatin Pathian dawtning zong aa thleng ve (cf. Heb. 7:12). Pathian nih Tlangbawi upa sinak cu, Pa chanah Aaron (cf. Heb. 5:4); Fapa chanah Jesuh (cf. Heb. 5:6) le Thiang Thlarau chanah a Fapa Jesuh nih Peter kha “Nawlhṭhan” in a pek (cf. Jn. 21:15-20).

Heb. 7:12 “Tlangbawi cannak aa thlen tikah, a ningzia zong aa thleng.”

Heb. 5:4 “Aaron cu Pathian nih a auh i Tlangbawi ngan a si bantukin…”

Heb. 5:5-6 “Khrih zong nih amah le amah kha Tlangbawi ngan ah aa chia lo.  Pathian tu nih ‘zungzal in Tlangbawi na si lai, Melkhizadek Tlangbawi bantukin zungzal Tlangbawi na si lai’ a ti.”
Jn. 21:15-22 “Jesuh nih Simon Peter cu, ‘ka tuu va khal’ tiah voithum tiang a ti. Cun Jesuh nih, ‘rak ka zul’ tiah a ti. Peter nih cu pa cu a hmuh tikah ‘hi pa hi tah’ tiah a ti. Jesuh nih ‘ra ka zul ko’ tiah a ti.”

Biacaang (Theses) 95 chungah
6. 
    Lamkaltu hna chan in cawnpiaktu diklo pawl nih (cf.1Tim. 1:3) Bupi ṭhennak an rak tuah lengmang nain, Lamkaltu pawl nih biatak tein an rak doh hna i an rak hloh ṭhan tawn. Martin Luther nih Biacaang (Theses) 95 in 31.10.1517 ni ah biadik hrambunhnak Bupi (cf.1Jn. 3:15) cu a do i Bupi ṭhennak a rak tuah (cf. 2Tim. 3:8). Martin Luther nih biacaang 95 bochan in Bu ṭhenṭheknak cu vawlei  khuazakip ah a cawnpiak.
“95 Theses of Martin Luther” cu Rev. Fr. Sebastian Khaw Gei Ghung, Hakha Diocese, nih  “Kawlholh” in fawi tein a lehdih i ca in a rak chuah cang.
1Tim.    1:3 “Cawnpiaknak diklo a cawnpiaktu…”
1Tim.    3:15 “Pathian Bupi a si i cu Bupi cu biadik hrambunhnak a si.”
 2Tim.    3:8 “Hi hna pawl cu biadik a dotu an si.”

7.     Martin Luther le a hnuzultu Bu ṭhenṭhektu pawl hna nih Pathian bia an theihbau bikmi cu Pa chan, Fapa chan, le Thiang Thlarau chanah Pathian zumhning, Pathian bia ngaihning, Pathian biakning timi; Pathian dawtning aa thleng  timi an theihlo mi hi a si. Pathian chan aa thlenning an theih thiamlo  ruangah Jesuh nih bia a hal hna (cf. Lk. 12:56). Martin Luther le a zultu pawl nih bu ṭhennak an tuahmi hi an palhtuk ruangah Jesuh nih a duh hrimhrim lo timi cu keimah J.B Thawng Luai (Salai) nih “Pathian duhning phunthum” (Biacaang 95) in ka leh venak hi a si. Hi ca ka ṭial tikah Khrih a Bupi chungah thinlung a dermi pawl zumhnak, ruahchannak le dawtnak (cf.1Kor. 13:13) chungah a si khawhnak in an him khawhnak caah le biatak a pial takmi pawl kha Khrih a Bupi chungah hruaiṭhan khawhnak ca ruahchannak nganpi he dawtnak in ka ṭialmi a si (cf. James 5:19).
Lk. 12:56 “Zeiruangah dah atu chan i bia umtuning hi nan theihthiam lo?”  tiah a ti.
1Kor. 13:13 “Zumhnak, ruahchannak le dawtnak…”
James 5:19 “Nanmah lakah pakhatkhat nih biatakin a pial i adang pakhat nih a kirpi ṭhan a si ahcun…”

*Kan pehṭhan lai*

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *