MINUNG PHUNLI

MINUNG PHUNLI
Vawleicung minung phunli; Vawlei cungah minung phuntling kan um hna i kan holh zong aa dang cio. Vawleicung ahhin ram (95) a um i holh phun (6500) a um tiah an ti. Asinain holh phun (2000) tluk hi cu minung (1000) tang lawng nih an hman mi holh a si, tiah ka rak rel bal. A lotlau cangmi holh zong a um an ti. Hi vawleicung minung hna hi zeitindah kan ṭhen hna lai. Zeibantuk hmuhnak lei in dah kan ṭhen hna lai. Minung thawhkehnak in maw? Abihdama timi Buddhist zumhnak in maw? Bible thiang in maw? tiin hal sisehlaw a dihlak in tiah kan leh hna lai. Hi vawleicung minung hna hi abiapi in phuli (4) ah ṭhen an si.
Caucasian: – Caucasian chuahkehnak hi Mirang phun an si.
Negroid: – Negroih chuahkehnak cu Africa pawl an si.
Mongoloid: – Mongoloih chuahkehnak pawl cu a titsa a ngomi Asia minung pawl an si.
Australoid: – Australoid chuahkehnak pawl cu hmun um miphun hna le Pasuwa tikulh bu hna i chungkhat pawl an si.
Cheukhat mifim hna nih cun phu (5) in an ṭhen ve. Titsa vun he thleidannak cu a dikthliar tukmi a si lem lo. Miphun thleidannak lungthin zong a ṭha lo. Abihdama Buddhist zumhnak nih cun minung hi, ‚Ruah le Haithei, Um le Zu, minung phunli tiah a ti. Chuahkehnak in a ṭhenmi siloin a phun in minung phunli ah a ṭhenmi a si. Ruah phunli, Minung phunli‚ Pakhatnak ruah cu khuari lawng a ring i a sur lomi ruah phun khi a si. Cubantukin Minung cheukhat cu an kaa lawngin an chim i rian an ṭuan lo.
Phunhnihnak ruah cu khuari zong a thang loin a surmi ruah phun an si. Cu bangin cheukhat minung cu an holh lo, bia an chim lo, Asinain an ṭuanmi rian an tlamtlinh. Phunthumnak cu khuari he a surmi phun khi a si. Mi cheukhat cu a holh zong an holh a chim zong an chim i rian zong an ṭuanpah. Haithei phunli, Minung phunli Pakhat Hathei phun cu a hawng aihre i a chungah a hringmi Hathei khi an si. Minung cheukhat cu a lenglei ah upat awktlak ngai an si nain an chungah a hmaanmi thil a thei hngal lomi an si. Pahnihnak cu a hawng a hring nain a chungah a hminmi Hathei phun khi an si. Mi cheukhat nih upat awk zong an tlak lo, an muihmel zong a ṭhalo nain a hmaanmi kha an hngalh, an theih i aa zuammi minung pawl khi an si. Phunthumnak Hathei cu a hawng zong an hring, a sa zong a hringmi pawl khi a si. Cheukhat minung hna cu, upat awktlak zong an si lo, ahmaan thil zong zeihmanh a hngal lomi minung pawl an si. Palinak cu a hawng zong aihre, a sa zong a hminmi Hathei phun a si. Upat hmaizah awktlak zong an si. A hmaanmi thil zong a theih ngai kan timi hna pawl khi an si.
Zu phunli, Minung phunli Pakhatnak zu phun hna cu, khor a cawh nain aa thup (thuh) lomi zu phun khi an si. Cubangin cheukhat minung fimthiamnak an ngei, ahmaan ning tein a tuah lomi pawl an si. Phunhnihnak zu phun cu khor an tuahlo nain khor chung aa thupmi zu phun an si. Mi cheukhat nih ca an thiamlo, thiamnak an ngeilo nain a hmaanmi thil an hngalh an theih i cuti ning tein a zulhmi pawl khi an si.
Phunthumnak zu cu khor zong an cawh, thuh zong aa thup fawnmi phun khi an si. Fimnak (ca) zong an thiam, thil hmaan zong an theih i aa zuammi pawl khi cu zuphun hna he an khahchunh hna. Phunlinak zu cu khor zong an tuah lo, thuh zong aa thup fawn lomi zu phun an si. Cheukhat minung hna cu fimnak (ca) zong an thiamlo, a hmaanmi (thilhmaan) zong an theihlo i a tuah zuam lomi pawl khi an si.
Kan peh ṭhan lai. . .