KHRIHFA SINAK A HRAMPI SACRAMENT

Sacrament of Baptism (Baptisma peknak)

No. 1212 tbk cu Catechism of the Catholic Church (CCC) cauk i number hna an si
1212. Khrihfa sinak sacrament hna cu tipilnak, Thiang Thlarau peknak le Bawipa thisa hna hi an si i mah hna hi Khrihfa nunnak a hrampi an si. Khrih vel thawngin Pathian nunnak hrawmnak a si i, mihring nunnak he aa lo. Zumtu hna cu tipilnak in a tharmi hrin an si; Thiang Thlarau peknak in thazaang ṭhawnter an si i Bawipa thisa ah zungzal nunnak rawl kha an hmuh. Mah Khrihfa sinak sacrament hna thawngin annih nih Pathian nunnak hmuhnak ah an ṭhang i dawhsiannak tling lei ah an kal.

I. MAH SACRAMENT CU ZEITINDAH AN AUH?
1214. Mah sacrament cu tipilnak tiah auh a si; tipil cu ti chungah hnim asiloah ti chungah pil ti kha a si; tichung i pilnak nih tipil a ingmi kha Khrih a thihnak chungah vui a sinak kha a sawh i, ti in a vun chuah ṭhannak nih Khrih he a thawhṭhannak kha “ser tharmi ” mi in thawhter a sinak kha a sawh (2Cor 5:15; Cf.Rom 6:3-4; Col 2:12).

1216. Mah tikhawlhnak hi ceuternak ti zongin an auh, zeitintiah mah cawnpiaknak a hmuhmi hna cu, an thiehthiamnak ah, ceunak kha an hmuh..” Tipilnak ah Bia kha an cohlan cang caah,” mah bia cu mi vialte kha ceunak in a ceuter mi ceunak taktak a si.” i, tipil a ingmi kha ceunak a pek i, amah cu ceunak fa ah a cang i, amah hrimhrim ah ceunak ah a cang (Jn 1:9; 1Th 5:5; Heb 10:32; Eph 5:8).

“Tipilnak cu aa dawhbik le a sunglawi bikmi Pathian laksawng a si… Tipilnak cu kannih nih laksawng, vel, chiti thuhnak, ceuternak, thih khawhlonak puan,  hrinṭhannak ti in khawlhnak, tacik le a sungbik mi laksawng tiah kan auh. Tipilnak cu laksawng tiah kan auh, zeicahtiah mah ngeihmi a ngeih lomi hna cungah, pekmi a si; vel in kan  auh; zeicahtiah misual mi hna sin hmanah pekmi a si; tipilnak tiah auh a si, zeicahtiah sualnak cu ti chungah vui a si; chiti thuhnak cu Tlangbawi le Siangpahrang hna bantukin, chiti thuhmi siter an si caah a si; ceuternak sinak hna ceunak kha chuahter caah a si; puan cu kan ningzahnak a khuh caah a si; tacik cu a kan kilvengtu le Pathian nih a ukmi kan sinak hmelchunhnak a si” (St. Gregory Nazianzus).

II. KHAMHNAK KHUAKHANNAK AH TIPILNAK
Biakam hlun ah tipilnak kong a langhter chung cang.

1217. A thiang zarhteni thawhṭhan zaan hngahnak  Missa ah khan tipil peknak ca i hman hnga mi ti thluachuah peknak kha kan tuah. Mah thluachuah peknak thlacamnak ah, khamhnak tuanbia ah tipilnak biathuk a langhter chungmi thil lianngan a tuahmi kong kha kan hmuh hna (Tipilnak cauk chung i ti thluachuah peknak cauk kha zoh ding).

1218. Vawlei hramthawk caan in ti cu nunnak le theitlainak hrampi a rak si cang. Pathian Thlarau cu ti cungah aa chawk tiah Bible thiang nih a ti (Gen 1:2).

1220. Vawlei in a rak chuakmi ti cu nunnak hmelchunhnak caah a si ah cun, rilipi ti cu thihnak hmelchunhnak a si i vailam biathuk caah a dir kho. Mah hmelchunhnak in Tipilnak cu Khrih thihnak he i kawmhnak kha a sawh.

1221. Rili sen tannak nih Isreal miphun hna kha Egypt sal cannak a langhter hna i Tipilnak nih a rak chuahpi mi luatnak kong kha a thanh.

1222. Hmanungbik ah tipilnak cu Jordan tiva an tannak ah a muithlam a cuang i, Pathian miphun hna nih Abraham tefa hna sinah biakamhmi rian kha laksawng ah an co bangin, zungzal nunnak muithlam a  si. Mah roconak kong biakamnak cu Biakam thar ah a tling ( Joshua 3:1-4;18).

Khrih Tipilnak
1223. Biakam hlun muithlam vialte cu Khrih Jesuh ah an tling dih. Jesuh nih mi zapi lakah a nunnak cu Jordan tiva ah Tipil petu Johan sinin tipil a in hnuah aa thawk (Cf. Mk 3:13). A thawhṭhan hnuah Khrih nih a Lamkaltu hna kha a pek hna: ” Cucaah va kal ulaw miphun vialte kha va cawnpiak hna u, Pa le Fapa le Thiang Thlarau min in tipil va pe hna ulaw, kan fialmi vialte hna kha zulh awkah va cawnpiak hna uh” (Mt 28: 19-20;Mk 16:15-16).

1224. Kan Bawipa cu amah lungtho tein Johan i tipilnak ah a pum kha a pek, cucu misual vialte hna nih, “dinnak vialte kha an tuah dihnak ” hnga caah a si (Mt 3:15). Jesuh a umtuning cu amah le amah a niamternak kha a langhter mi a si (Phil 2:7). a hmasa sernak ah ti cungah aa chawkmi thlarau sernak thar a phancang lai tinak caah Khrih cungah a ṭum i, Pa nih Jesuh cu ” ka dawtbikmi Fapa” tiah a phuan (Mt 3: 16-17).

1225. Khrih nih a lanhtaknak kha mivialte caah Baptisma cerhti ah a hung cang hna, mivialte sinah a phuan. Jerusalem in a in hnga mi temhinnak kha a in hnga mi ” Tipilnak ” tiah a chim cia cang (Mk 10:38; Lk 12:50). Vailam an tahmi Jesuh a hnak in a luangmi thi le ti cu tipilnak le Bawipa thisa phun, nunak thar i sacrament hna an si (Jn 19:36; 1 Jn 5:6-8). Mah caan thawk cun Pathian pennak chungah luh awk caah ” ti le thlarau in hrinṭhan” cu a si khomi ah a rak cang (Jn 3:5).

“Khoika ah tipil na in ti kha hngal tuah, khoika in tipilin cu a ra ti kha hmuh tuah, Khrih vailam cungin, a thihnak in asiloahcun khuazei indah a si hnga. Mahka ah biathuk cu a zapi tein a um dih; anih cu nangmah caah a thi. Amah chungah nangmah cu chanh na si, amah chungah nangmah cu khamh na si” (St. Ambrose).

Bupi chung i Tipilnak
1226. Pentecost ni thawkin Bupi nih a thiang Tipilnak kha a rak tuah i a rak pek zungzal. St. Peter nih a phungchimmi kha khuaruahhar in a ngaimi hna sinah fiang tein a thanh; ” nan sualnak i ngeihchih ulaw nan sualnak ngaithiamnak caah Jesuh Khrih minin nan zapi in tipilin dih ulaw, Thiang Thlarau laksawng kha nan hmuh lai” (Lam 2:28). Lamkaltu hna le anmah a bawmtu hna nih Jesuh a zummi hna sinah Tipilnak kha an pek hna, Pathian a ṭihmi hna le lawkimi hna kha (Cf. Lam. 2:41; 8:12-13;16:15) tipilnak cu zumhnak he aa pehtlaimi in hmuh zungzal a si”. Bawi Jesuh kha zum law nangmah kha khamh na si lai i nan chungkhar zong khamh nan si lai… cukabak ahcun a chungkhar dihlak he tipilnak kha a pek hna” (Lam. 16:31-33).

1127. Lamkaltu pawl an chimning in a zumtu cu Tipilnak thawngin Khrih a thihnak he i komhnak chungah a lut, amah he vui a si tikah amah he a thoṭhan.

Khrih Jesuh chungah tipil a inmi kannih vialte cu thihnak chungah tipil kan si ti kha nan hngal lo maw? Cucaah kannih cu amah he tipilnak thihnak chungah vui kan si i, Pa Pathian sunparnak nih Khrih kha mithi sinin a thawhter bangin kannih zong nunnak thar ah kan nung ve lai.” (|Rom 6:3-4; Col 2:12)

Tipil a inmi hna cu ” Khrih kha an i hruk” (Gal 3:27). Thiang Thlarau thawngin tipilnak cu a rawk kho lomi Pa Pathian bia  thlaici cu a nunnak a pekmi ṭhatnak kha a chuahter (1Pt 1:23; Cf. Eph 55:26). Tipilnak kongah St. Augustine nih a chim; “Bia cu thilri chuahpi a si i thilri cu sacrament ah a cang”.

TIPILANAK SACRAMETN PEK NINGCANG

Khrihfa si Hramthawknak

1229. Lamkaltu hna chan in Khrihfa pakhat sinak caah thil kha a dotdot in tlinh a rak hau. Khuatlawn bantuk a si. Mah khualtlawnnak cu rianrang in dih khawh a si lo, asiloah duhsah tein tuah a si, sihmansehlaw a herhmi thil tete cu a um zungzal a hau; Pathian bia cawnnak, lungthlennak a telmi thawngṭhabia pomnak, zumhnak phuannak, tipilinnak, Thiang Thlarau tawihnak le Bawipa thisa hlannak hna an si.

1230. Mah Khrihfa si hramthawhnak hi a caan le a hmunhma nih rak ngeihning in a tuahserning aa dang ngaingai. Bupi a thawkka hrawngah khan Khrihfa si hramthawknak hi a ṭhangcho ngaingai ti kha hmuh a si. Pathian bia cawn lio caan ah timhtuahnak a rak ngeihmi hi a phunphun a si i a donghnak ah Khrihfa si hramthawknak sacrament tuahsernak ah a tlinnak a phan.

1231. Ngakchia tipilnak an hmannak ah Khrihfa si hramthawknak ca timhtuahnak cu a tawikhawh chungin tuah a rak si. Ngakchia tipilnak kha an hman tikah cun tipil hnu i cawnpiaknak kha a herh than, cu lawng a si lo, pumpak thannak ah tipil pek zong a theipar a tlai a hau. Hika zongah Pathian bia cawnnak cu a herh khun mi a si.

1232. Vatican II nih Bupi caah upa Pathian bia a cawn mi hna caah karhlan tampi a um mi tuahsernak kha a hmanṭhan. Mah council nih Mission rian hna ah Khrihfa phungbia nih a rak ngeih ciami lengah Khrihfa biaknak he a kulhkalh lomi acheu miphun hna i tuahser ningcang zong hmankhawh awkah nawl a pek.

1233. Tuchan ah upa Khrihfa si hramthawhnak cu Pathian bia cawngtu sinakin luhnak khan aa thawk i Khrihfa si hramthawhnak sacrament pathum hmuh tinak ah a donghnak a phan; mah hna cu tipilnak, Thiang Thlarau thazaang peknak le Bawipa thisa hlannak hna hi an si.

Tuahser ningcang Cawnnak

1234. Tipilnak sacrament a sullam le a vel cu tipil peknak ningcang ah fiang tein hmuh a si. Tipil peknak ningcang le chimmi hna kha zulhin zumtu mi pakhat cio chung i a chuah hnga mi rumnak chungah luhpi a si.

1235. Tipilnak hramthawknak ah vailamtah hmelchunhnak tuah a si, mah vailamtah hmelchunhnak in Khrih ta a si hnga mi kha Khrih tacik in khenh a si i vailam in Khrih nih a kan hmuhpiakmi khamhnak vel kha a sawh.

1236. Pathian bia relnak nih tipil a inmi hna le aa pummi vialte hna kha phuanmi biatak nih ceunak kha a pek hna i zumhnak phuannak kha a chuahter. Zumhnak phuannak cu tipilnak he ṭhenkhawh a si lo. A ngaite ah tipilnak cu zumhnak sacrament a si, zeicahtiah tipilnak cu zumhnak nunnak chungah luhnak sacrament a si.

1237. Tipilnak cu sualnak in le sualnak a chuahtertu khuachia kutin luatnak a si caah khuachia ṭhawlnak thlacamnak kha voikhat asiloah a tamdeuh in tipil a ingmi cungah campiak a si, cun tipil petu nih Pathian bia cawngtu kha chitu a thuh,, asiloah a cungah a kut a chuan i, seitan kha fiang tein a hlawt, Cu bantukin timhtuah a si hnuah amah cu Bupi chungah ap a si (Cf. Rom 6:17).

1238. Tipil peknak ah hman hngami ti kha Thiang Thlarau auhnak in thianter a si. Pathian nih Fapa thawngin Thiang Thlarau kha ti cungah a rak thlahnak hnga caah Bupi nih thla a cam, cucu mah ti in tipil pek a si hngami nih ti le Thlarau in hrinthan an sinak hnga caah a si. (Jn 3:5)

1239. Tipilnak sacrament ah a biapibik mi cu Tipil peknak a si. Tipilnak nih sualnak caah thihnak le Thumkomh Pathian nunnak chungah luhnak kha a sawh i a canter taktak. Mah hi Khrih a lanhtak biathuk le pumkhat sinak thawngin a si. Tipil peknak cu ti chungah voithum hnim in pek a si. Sihmansehlaw hlan lio pi in cal ah voithum ti tawinak zong in pek a si.

1240. Mah voithum hnim kha petu a chimmi bia he hmunhkhat ah tuah a si: ” N…., Keimah nih nangmah kha Pa le Fapa le Thiang Thlarau minin tipil kan pek.” Thumkomh Pathian min chimlio ah tipil a ingmi cu voithum hnim in voithum thawhṭhan a si.

1241. Chiti thiang thuknak: Bishop nih thluachuah a pekmi a si i tipil a hmuhthar mi cungah Thiang Thlarau laksawng a hmuhnak kha a sawh, amah cu Khrihfa ah a cang, cucu Thiang Thlarau i chitu thuhmi a sicang i Tlangbawi, Siangpahrang le Profet in chiti thuhmi Khrih pum cungah a luh cang tinak a si.

1242. Tipil pek dih hnu in chiti thuhmi nih Bishop nih a pek laimi voihnihnak chiti thuhnak kha a thanh i cucu Thiang Thlarau peknak kha a si.

1243. Puanrang nih tipil a ingmi cu ” Khrih kha a hruk” ti kha a langhter (Gal. 3:27). Khrih he a thoṭhan cang tinak a si. Phazawngdan kha Lanhtak Phazawngdan  in vannak nih; Khrih nih tipil a inmi kha ceunak a pek tinak a si. Khrih chungah tipil a ingmi hna cu “vawlei ceunak an si” (Mt 5:14; Cf. Phil 2:15).

Tipil a ing tharmi cu atuah, Fapa ngeihchun chungah Pathian Fa   a si cang i Pathian fale hna i thlacamnak “vancung a um kan Pa “kha a cam khawh cang.

1244. Voikhatnak Bawipa thisa hmannak: Nupi ṭhitnak puan kha a hruk cang, Pathian fa a si cang hnu cun tipil a ing cangmi cu “Tuufa nupiṭhit rawl danghnak ah ” (Rev 19: 9) luhnak nawl a hmuh cang i nunnak thar rawl a simi Khrih pum le thi kha a cohlang kho cang.

1245. Thluachuah peknak in tipilnak cu donghter a si. Nau semka tipil peknak ah nu thluachuah peknak hi special in chiah a si.

IV. AHODAH TIPILNAK A HMU KHO?
1246. Tipilnak a hmu rih lomi paoh le mah bantuk mi hna lawng cu tipilnak pek khawh a si.

Upa Tipil peknak
1247. Bupi a thawkka in upa tipil peknak cu thawngṭha a thar in phuannak ka paoh ah hman a rak si. Cucaah tipil hmuhnak ca i timhtuahnak cu a biapi ngaingai mi a si. Mah Khrihfa zumhnak le nunnak chung i a hram vun thawknak nih hin Pathian bia a cawnmi hna kha Tipilnak, Thiang Thlarau tha peknak le Bawipa thisa chungah Pathian vel kha hmuh awkah a remhpiak hna.

1248. Tipil a ing hnga mi hna Pathian bia cawnpiaknak cu lungthlennak le zumhnak ah nutling patling an siawk caah a si. Pathian bia cawnpiakmi cu Khrihfa nunnak a zapi tling tein an zulh khawhnak  hnga caah a si i, khi can chungah zultu hna cu an Saya Khrih he i komter awk caah a si. Pathian bia a cawnmi hna nih cun khamhnak biathuk chung le thawngṭha  ziaza nunnak ah a ningcang tein luhpi ding an si. Annih kha zumhnak nun, Biaknak le Pathian miphun i dawtnak chungah pakhat hnu pakhat in hngalhter ding an si.

1249. Pathian bia a cawnmi hna cu Bupi he aa kawm ciami an si cang, Khrih chungkhar an si cang i annih cu zumhnak ruahchanhnak le dawtnak nun ah an nun lengmang cang. Dawtnak le siaherhnak in Bupi nih annih kha a fale tiin a kuh cang hna.

Ngakchia Tipil peknak
1250. Sualnak chungah a tlami minung sinak le sualhram, i neh in hrin an si caah ngakchia hna cu khuamui ṭhawnnak in luatter awkah le Pathian fale i luatnak  chung i hruaiawk caah tipilnak in hrinnak thar cu an herh ve (col 1: 12-14). Bawi Jesuh nih “Ngakchia hna cu, ka sinah rat rater ko hna u, annih kha kham hna hlah u” a ti (Mk 10:14). Khamhnak vel kha man loin pek a sinak cu ngakchia tipilnak ah phundang tein a langh. Bupi le nu le pa nih an chuahhnu tlawmpal ah tipilnak kha an peklo ahcun ngakchia cungah a man a sungbik mi Pathian fa sinak vel kha an al ah a cang.

1251. Khrihfa nu le pa hna nih cutin tuahmi  hi Pathian nih an sinah a apmi nunnak cawmtu an sining in a si ti kha an ngaithiam lai.

1252. Ngakchia tipilpeknak hi Bupi tuanbia ah philh kholo mi rolung a si. Kumzabu pahnihnak thawk ah mah kong hi fiang tein an rak ṭial cang i, Lamkaltu hna phungchim hram an thawk lio khan an chungkhar dihlak in tipil an hmuh tikah ngakchia hna zong tipil pek an si ṭheu lai  ti hi a si kho ngaingai mi a si (Cf. Lam. 16;15; 33;18;8 1Cor 1;16).

ZUMHNAK LE TIPILNAK
1253. Tipilnak cu zumhnak sacrament a si (Mk 16:16). Sihmansehlaw zumhnak nih zumtu Khrihfabu kha a herh. Bupi zumhnak chung lawngah zumtu pakhat cio nih an zumh khawh. Tipilnak caah a herhmi zumhnak cu a tlingmi le nutling patling zumhnak a si rih lo, a thawkka lawnglawng a si. Tipil intu  asiloah  lutlaitu kha hal a si: “Pathian Bupi sinin zeidah na hal?” Vun phitmi cu: “Zumhnak” ti hi a si.

1254. Tipil a ing ciami vialte caah upa an si zongah ngakchia an si zongah zumhnak cu tipil hnuah a ṭhan hrimhrim awk a si. Mah ruangah Bupi nih kum fate Thawhṭhan hnga zaan ah tipil inlio i vun thar chuahnak cu a tuah. Tipilnak ca timhtuahnak nih nunnak thar in luhnak kutka tiang lawng kha a hruai. Tipilnak cu Khrihfa zumhnak vialte a rak chuahnak a simi Khrih chungin nunnak thar a hram a si.

1255. Tipilnak vel a vung langhnak hnga caah nu le pa i bawmhnak cu a biapi ngaingai. Cubantukin lutlaitu  nu le pa zong an si ve: annih cu zumhnak ah an feh awk a si, tipil a ingka mi hna kha, upa an si ah, ngakchia an si ah, Khrihfa nunnak lam ah an hruai khawh hna lai. An rian cu Bupi rianṭuannak taktak a si. Khrihfabu a dihlak zong nih Tipilnak in hmuhmi vel a ṭhannak hnga le zohkhenh kilvennak ah ṭavuan an ngeih dih.

V. AHODAH TIPIL A PE KHO?
1256. Tipilnak a pe hnga mi Minister cu Bishop le Tlangbawi an si i, Deacan hna zong an si. A herh ahcun, ahopoh, tipil a ing rih lomi hman nih a herhmi tinhnak a ngeih ahcun tipil an pek khawh. A herhmi tinhnak cu bupi nih tipil a pek lio i a tuahmi kha tuah duhnak le thumkomh Pathian minin tipil peknak kha hman duhnak lungthin a si. Bupi nih mahtin a si khawhnak lam kha Pathian nih mi vialte khamh  a duh hna timi le khamhnak caah tipilnak  a herh tinak ah a hmuh (Cf. 1Tim 2:4).

VI. TIPILNAK A HERH
1257. Bawipa hrimhrim nih tipilnak cu khamhnak caah a herh tiah a fehter mi a si (Cf. Jn 3:5). A zultu hna kha vawlei khua zakip ah va kal ulaw tipil va pe hna u (Cf. MT 28:19-20). Thawngṭhabia kha a theimi hna le hi sacrament hna kha  a hal khomi hna caah tipilnak cu khamhnak caah a herh (Cf. Mk 16-16). Bupi nih a zungzal a hmunmi thluachuahnak chung luhawk caah tipilnak tilo cu  lamdang zeihmanh a hngal lo: cucaah tipil a ing khomi vialte cu “Ti le Thlarau in hrinṭhan an sinak” hnga caah Bawipa sinin a hmuhmi rian kha a tolhnak hnga lo aa ralring. Pathian nih khamhnak cu Tipilnak sacrament ah a hrenhchih, sihmansehlaw amah tu cu a sacrament hna nih an hreng lo.

1258. Bupi nih Tipilnak hmuh hlanah zumhnak ruangah a thimi hna cu Khrih ca le Khrih he an thihnak in tipil an si tiah fek tein a pom zungzal. (Mah thi in tipilnak hi, tipilnak ca duhnak lungthin bantukin Tipilnak cu sacrament cu an si lo.)

1259. Tipil in hlanah a thimi Pathian bia a cawng liomi hna cu tipilnak hmuh an duhnak lungthin le an sual ngeihchihnak lungthin he sacrament in an hmuh khawh lomi khamhnak kha an hmuh lai.

1260. Khrih cu mivialte caah a thih caah le mivialte cu tinhnak pakhatte ah auh dih kan si caah, amah Pathian lawng nih a hngalhmi lam in Thiang Thlarau nih lanhtak biathuk hrawmtu sinak kha a siter khawh dih tiah kan pom a hau. Khrih thawngṭha le a bupi a hngal lomi paoh, sihmansehlaw biatak kha a kawl i amah a theihthiam ningin Pathian duhnak a tuahmi paoh cu khamh kho an si. Mah bantuk mi hna nih a herh ti kha an hngalh ahcun tipil duhnak kha fiang tein an ngeih ko lai tiin ruah khawh a si.

1261. Tipilnak inlo in  a thimi ngakchia hna kong ah Bupi nih Pathian zangfahnak sinah a ap dih ko hna, zeicahtiah Bawipa nih”ngakchia hna cu ka sinah rak ratter hna u, anmah kha kham hna u tiah a ti (Mk 10: 14, Cf. 1Tm 2:4). Mah bia in tipilnak inlo in a thimi ngakchia hna caah khamhnak lam a awng ko tiah ruahchanhnak a kan ngeihter. A biapibik mi cu ngakchia hna kha a thiangmi tipilnak thawngin Khrih sin ratnak kha khamh loding kha a si.

VII. TIPILNAK VEL
1262. Tipilnak i a ṭhatnak hna cu tipil pek lio i tuahsernak ah kan hmuhkhawh a si ko. Tichung hnimnak nih thihnak le thiannak lawng siloin, hrinṭhannak le tharṭhannak zong a sawh ve. Cu ticun a biapi mi ṭhatnak phunhnih cu sualnak in thiannak le Thiang Thlarau ah a thar ah hrinnak hi a si (Cf. Lamk 1:32; Jn 3:5).

Sual Ngaihthiamnak caah
1263. Tipilnak in sualnak vialte; sualhram le pumpak sualnak he ngaithiam a si i sualnak ca  dantatnak in ngaithiam a si. Hrinṭhan a simi vialte hna caah Pathian pennak chung i a luhnak ah a donkhantu  zeihmanh a tang ti lo.

1264.Sihmansehlaw vawleicung i in hngami sualnak man pawl cu tipil a ing ciami hna sinah a tang ko, cu hna cu sifah temhnak, zawtfahnak le ṭhatlonak le ziaza le derthawmnak tibantuk pawl kha an si i, pupa phungbia ah “thisa duhnak” an timi sual duhnak lungthin cu a tang ko. Mah sual duhnak he i paih awkah chiah piak kan si i, sualduhnak lungthin kha zulh loin Jesuh Khrih i vel he pasal lungthin in kan do ahcun zeihmanh harnak a kan pek kho lo. A ngaite ahcun “tlik aa zuammi hna nih a phungning tein aa zuam lo ahcun teinak luchin cu a hmu lo” (2tim 2:5).

“Serthar mi”
1265. Tipilnak nih sualnak vialte lawngin a ṭhenh  a silo, tipil a ing tharmi kha “serthar mi ” Pathian fa ah lakmi ,”Pathian sinak a hrawmtu” (2Cor 2;17; 2Pt 1:4; Cf. Gal 4:5-7); Khrih member ah amah he rocotu (Cf. 1Cor 6:15 ; 12:27; Rom 8:17); Thiang Thlarau biakinn ah ser a si (Cf. 1Cor 6;19).

1266. Thiang Bik thumkomh Pathian nih tipilmi kha thianternak vel, ṭhanchonak vel (dinnak vel) a pek:

– Pathian sinin a simi ziaza ṭha hna thawngin Pathian kha a zumhter khawh, aa ruahchan khawh i a dawhter khawh.

– Thiang Thlarau laksawng hna thawngin Thiang Thlarau forhfialnak tangah nun khawhnak le tuahkhawhnak ṭhawnnak kha a pek.

-Ziaza ṭhatnak hna thawngin ṭhatnak ah a ṭhangter khawh hna, Hi bantukin Khrihfa i phung cung nunnak vialte cu tipilnak ah thianh a si dih.

Bupi, Khrih pum he i pehnak
1267. Tipilnak nih Khrih pum i member ah a kan ser; Cucaah kannih cu pakhat le pakhat member (cheubang) kan si (Eph. 4; 25). Tipilnak nih Bupi he pumkhat a kan siter. Tipilnak cerh in biakam thar Pathian miphun pakhat cu a rak chuak, mahnih hin miphun vialte hna i, i dannak le minung sinak khaukhihnak, nunphung miphun le nu pa sinak vialte kha a hlanh dih. “zeicahtiah Thiang Thlarau pakhat in kannih vialte cu pumkhat chungah tipil kan ing dih cang” (1Cor 12:13).

1268. Tipil ciami hna cu “Thlarau inn ah sak awkah, a Thiangmi Tlangbawi phun si awkah, a nungmi lung hna” ah an cang (1Pt. 2:5) Tipilnak nih annih Tlangbawi sinak kha an hrawm cang. Annih cu thimmi miphun, siangpahrang tlangbawi phun, a thiangmi miphun, Pathain taa a simi miphun an si i, annih cu khuamui chung i Amah i khuaruahhar ceunak chungah a auhtu i thil lianngan a tuahmi hna kha an thanh lai” (1Pt. 2:9). Tipilnak ah zumtu vialte hna kha tlangbawi sinak covo a pek.

1269. Bupi member pakhat a vung si hnu cun Tipil a ing cangmi pakhat cu amah taa a si ti lo, kanmah caah a thi i a thoṭhan mi Khrih taa a si cang (Cf. 1Cor 6:19; 2Cor 5:15). Atu thawk cun amah cu midang tang, i dawr awkah auh a si cang. Bupi pumkhat sinak chungah midang rian va ṭuanpiak ding le Bupi hruaitu hna bia ngaiawk kha a si cang (Heb. 13: 17). Upatnak le tlaichanhnak kha a ngeihcang hna lai (Cf. Eph. 5:21; 1Cor. 16:15-16; 1Th. 5:12-13; Jn. 13:12-15). Tipilnak cu ṭuanvo le rian a rak chuaknak a si bantukin tipil a ing cangmi hna nih Bupi chungah hmuhnak nawl a ngeihmi a um ve; Sacrament hna hmuh awk, Pathian bia in cawm si awk le Bupi nih thlarau lei bawmhnak in thazaang laknak nawl kha a hmuh hna.

1270. Pathian fale ah hrinṭhan an sicang bangin; annih Bupi i Pathian sinin  an hmuh mi zumhnak kha mihmai ah an phuan lai i Pathian i lamkaltu rian le phungchimnak rian ah an i tel lai.

Khrihfa pumkhat sinak ah Sacrament in ṭemnak
1271. Tipilnak nih Khrihfa vialte hna i pumkhat sinak hram kha a dirh, Catholic Bupi he pumkhat sinak tling a ngeih rih lomi hna zong kha a telchih hna.” Khrih kha a zum i ṭha tein tipil a ingmi hna cu a tling lo ko nain Catholic Bupi he pumkhat sinak kha phunkhatkhat in an ngei. Tipilnak ah zumhnak in thiamco an si cang caah annih cu Khrih auhnak nawl kha an ngeih i, Catholic Bupi nih u le nau tiin pawmhlawm khawhnak lam kha a um. “Cucaah Tipilnak nih tipilnak an in i hrinṭhan a simi vialte hna lakah khan sacrament phun in pumkhat sinak hri kha a hren.

Hrawhkhawh lomi Thlarau ngiatnak
1272. Tipilnak nih Khrih he pumkhat siter a vun si tikah tipil a ingcang mi pakhat cu Khrih muisam a keng cang. Tipilnak nih Khrihfa kha hrawh khawh lomi Thlarau lei ngiatnak in Khrih taa a sinak tacik kha a khenh. A zei sualnak hmanh nih mah tacik kha a hrawk kho lo, Sualnak nih tipilnak kha khamhnak thei a tlaiter khawh lo hmanh ah, (Cf. Rom 8:29) Vel a si hnuah cun a za cang i nawlh ṭhan phun a si ti lo.

1273. Tipilnak in Bupi chungah pumkhat si hnu cun zumtu hna cu Khrihfa biaknak caah thianter an si cang. Tipilnak tacik nih khan Khrihfa hna kha Bupi biaknak ah i tel in Pathian rian kha a ṭuanter khawh cang hna i tipilnak in an hmuhmi Tlangbawi cannak kha a thiangmi nunnak le dawtnak rianṭuannak in an hman khawh.

1274. Thiang Thlarau nih kannih kha “Bawipa tacik” in “khamhnak ni caah” a kan khenh cang (Eph 4:30; cf. 1:13-14;2Cor 1:21-22). Tipilnak hi zungzal nunnak tacik taktak a si (St.Irenaeus). Hi tacik kha a dongh tiang a keng i tipilnak a herhmi kha zumhtlak in a zulmi zumtu Khrihfa cu “zumhnak hmelchunhnak he khenh in a tipilnak zumhnak he, Pathian hmaihmuh kha i ruahchan in le thawhṭhannak kong, i ruahchan in hi vawlei nunnak in a chuak kho te lai.

Laaknak: Chin Catholic Tuurun (Website)